Z badania opublikowanego w poniedziałek (2 września) przez Europejski Trybunał Obrachunkowy (ETO) wynika, że opóźnienia w wypłacie wielomiliardowego funduszu Unii Europejskiej na rzecz odbudowy po pandemii Covid-19 poważnie utrudniają państwom członkowskim wyjście z pandemii.
W raporcie wskazano, że do końca 2023 r., czyli do połowy sześcioletniego okresu wdrażania funduszu, państwa członkowskie wykorzystały mniej niż jedną trzecią z 723 miliardów euro pierwotnie przeznaczonych na Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF).
Kontrolerzy ostrzegli również o dodatkowym ryzyku opóźnień w absorpcji przed planowanym wygaśnięciem RRF w sierpniu 2026 r., przy czym przeważająca większość celów pośrednich i docelowych, które kraje UE muszą osiągnąć przed otrzymaniem płatności, nadal nie została spełniona.
„RRF był instrumentem kryzysowym i [the EU] miał zrobić wszystko bardzo, bardzo szybko, żeby wyzdrowieć [member states’] gospodarek” – powiedziała w poniedziałek reporterom Ivana Maletić, główna autorka badania. „Jak możesz odzyskać siły, jeśli nie zainwestujesz szybko?”
Maletić dodał, że głównymi przyczynami opóźnień są niepewność państw członkowskich co do zasad wdrażania RRF, niedoszacowanie czasu potrzebnego na wprowadzenie reform oraz – zwłaszcza – brak potencjału administracyjnego.
„Problem [of a lack of administrative capacity] dzieje się nie tylko na poziomie administracji publicznej” – wyjaśnił Maletić. „Problem jest także na poziomie sektora prywatnego, bo wtedy [the government has a] przetargu, ale nie mają firm, które rzeczywiście ubiegają się o udział w tych przetargach, ponieważ… po prostu nie mają możliwości”.
Zatwierdzony w szczytowym momencie pandemii Covid-19 w 2020 r. RRF miał na celu pobudzenie gospodarek państw członkowskich po pandemii poprzez finansowanie kluczowych inwestycji ekologicznych i cyfrowych w zamian za ukierunkowane reformy.
Pierwotnie obejmował on 338 miliardów euro w postaci dotacji i 385,8 miliardów euro pożyczek, finansowanych z długu gwarantowanego wspólnie przez państwa członkowskie.
Fundusze zostały chętnie wykorzystane w szczególności przez kilka – choć nie wszystkie – państwa członkowskie Włochy I Hiszpaniatrzecią i czwartą co do wielkości gospodarką bloku.
Brak zainteresowania ze strony państw członkowskich doprowadził Komisję do obcięcia dostępnych środków w ramach instrumentu z 723 miliardów euro do 648 miliardów euro na początku tego roku.
Niejednoznaczni odbiorcy końcowi
Sprawozdanie pojawia się w kontekście licznych uwag krytycznych pod adresem RRF, obejmujących liczne zarzuty o oszustwo, a także niedawne korekty w dół szacowanego wpływu instrumentu na gospodarkę europejską.
W 2020 r. Komisja przewidywane że RRF przyspieszy wzrost PKB bloku o 1,9% w 2022 r. – co przewidywano skorygowane w dół do zaledwie 0,4% na początku tego roku.
Trybunał podkreślił, że minimalny wpływ RRF na „prawdziwą” gospodarkę UE pogłębił fakt, że z wypłaconej kwoty 213 miliardów euro mniej niż połowa ostatecznie dotarła do zamierzonych odbiorców końcowych.
Co więcej, Trybunał zauważył, że różne interpretacje przyjętej przez państwa członkowskie definicji „ostatecznego odbiorcy” przyjętej przez państwa członkowskie oznaczają, że znaczna część tych pieniędzy miała niewielki lub żaden wpływ na gospodarkę bloku.
W szczególności audytorzy zauważyli, że niektóre państwa członkowskie interpretowały ten termin jako odnoszący się do przedsiębiorstw lub instytucji publicznych, które faktycznie otrzymują finansowanie. Tymczasem inni rozumieli, że odnosi się to do ministerstw lub instytucji rządowych, które jedynie przyznają wypłatę środków z funduszu.
„Nawet te 100 miliardów euro [is] a nie coś, co jest wkładane w gospodarkę” – powiedział Maletić. „W wielu przypadkach nadal toczy się na poziomie ministerstw i innych organów publicznych”.
„Musimy wiedzieć, ile pieniędzy trafi do realnej gospodarki i kto będzie beneficjentem tych pieniędzy” – dodała. „To jest podstawowa przejrzystość, jaką należy zapewnić, gdy mówimy o finansowaniu z budżetu UE”.
Czy RRF zostanie odnowiony?
Raport pojawia się także w kontekście gorącej debaty na temat przyszłości RRF, w której wiele oszczędnych budżetowo państw członkowskich i konserwatywnych europejskich grup politycznych stanowczo twierdzi, że instrumentu nie należy przedłużać poza termin przewidziany na rok 2026.
Zsolt Darvas, starszy pracownik zespołu doradców ds. polityki UE Bruegel, powiedział Euractiv, że silny opór ze strony państw członkowskich, takich jak Niemcy, Holandia i Szwecja, oznacza, że szanse na odnowienie RRF po 2026 r. są niewielkie, chociaż podobnie jak obecna gospodarka Komisarz Paolo Gentiloni osobiście popierałby „kontynuację” programu.
„RRF powstała, ponieważ Covid-19 uderzył w Europę” – powiedział. „W przypadku braku kolejnego dużego szoku zewnętrznego prawdopodobieństwo kontynuacji RRF oceniałbym na niskie i nie sądzę, aby tempo wdrażania miało na to wpływ”.
[Edited by Rajnish Singh]
