Norwegię z epoki wikingów charakteryzowała powszechna przemoc międzyludzka, podczas gdy w Danii występowała kontrolowana przemoc, głównie poprzez oficjalne egzekucje, co odzwierciedlało ich odpowiednią strukturę społeczną.
Przez lata badacze byli przekonani, że wskaźniki przemocy w Norwegii i Danii epoki Wikingów były porównywalne. Teraz międzynarodowy zespół badaczy, w tym socjolog z Uniwersytetu Południowej Florydy, David Jacobson, kwestionuje to założenie.
Z ich ustaleń wynika, że przemoc międzyludzka – przemoc, która nie jest karana przez władze – była znacznie częstsza w Norwegii. Jest to widoczne w znacznie większym wskaźniku urazów szkieletów i zasięgu broni w Norwegii.
Badanie opublikowane w czasopiśmie „ Journal of Anthropological Archaeology, rzuca nowe światło na różnice w społeczeństwach epoki Wikingów w Norwegii i Danii pod względem doświadczeń z przemocą oraz na rolę, jaką struktury społeczne odegrały w kształtowaniu tych wzorców.
Metodologia i spostrzeżenia interdyscyplinarne
W tych przełomowych badaniach połączono archeologię i socjologię z badaniem szkieletów i kamieni runicznych – wypukłych kamieni z inskrypcjami – aby odkryć kluczowe różnice w sposobie, w jaki przemoc, hierarchie społeczne i władza wpływają na dynamikę w obu regionach.
„Interdyscyplinarne podejście zastosowane w tym badaniu pokazuje nam, w jaki sposób można ujawnić wzorce społeczne i polityczne, nawet w przypadku niedoboru źródeł pisanych” – powiedział Jacobson.
Regionalne dysproporcje w zakresie przemocy: Norwegia kontra Dania
Naukowcy przeanalizowali szczątki szkieletów z epoki Wikingów w Norwegii i Danii i odkryli, że 33% norweskich szkieletów wykazywało zagojone obrażenia, co wskazuje, że brutalne spotkania nie były rzadkością. Dla porównania, 37% szkieletów wykazywało oznaki śmiertelnych urazów, co podkreśla częste i często śmiertelne użycie broni w Norwegii.
Godną uwagi cechą w Norwegii była obecność broni, zwłaszcza mieczy, obok szkieletów w grobach. W badaniu zidentyfikowano ponad 3000 mieczy z późnej epoki żelaza i okresu Wikingów w Norwegii, z czego zaledwie kilkadziesiąt w Danii. Odkrycia te sugerują, że broń odegrała znaczącą rolę w tożsamości i statusie społecznym norweskich Wikingów, co jeszcze bardziej podkreśla związek tej kultury z przemocą.
Struktura społeczna i przemoc w Danii
W Danii ustalenia wskazują na inny schemat. Społeczeństwo duńskie było bardziej scentralizowane, z wyraźniejszymi hierarchiami społecznymi i silniejszą władzą centralną. Przemoc była bardziej zorganizowana i kontrolowana i często wiązała się z oficjalnymi egzekucjami, a nie z aktami przemocy osobistej.
Na przykład szczątki szkieletu w Danii wykazywały mniej oznak obrażeń spowodowanych bronią, ale zawierały dowody egzekucji, takich jak ścięcie głowy. Dowody szkieletowe sugerują, że około 6% Duńczyków Wikingów zginęło gwałtownie, prawie wszyscy w wyniku egzekucji.
Bardziej zorganizowane społeczeństwo Danii miało również mniejszy odsetek grobów zawierających broń niż w Norwegii. Zamiast tego porządek społeczny był utrzymywany poprzez kontrolę polityczną, co znalazło odzwierciedlenie w budowie dużych robót ziemnych i fortyfikacji. Te monumentalne budowle, szczególnie za panowania króla Haralda Sinozębego w X wieku, pokazały większą zdolność Danii do skoordynowanej pracy i lepiej zorganizowanej hierarchii społecznej.
Wyjaśnianie różnic społecznych w zakresie przemocy
Badanie sugeruje, że bardziej sztywna struktura społeczna Danii oznaczała, że przemoc była rzadsza, ale systematyczniej egzekwowana oficjalnymi kanałami, takimi jak egzekucje. Tymczasem bardziej zdecentralizowane społeczeństwo Norwegii doświadczyło większej liczby przemocy wśród rówieśników, na co wskazuje wyższy poziom urazów stwierdzonych w szkieletach.
Odkrycia potwierdzają również szerszą teorię, że silniejsza władza i bardziej strome hierarchie społeczne mogą zmniejszyć ogólny poziom przemocy w społeczeństwie poprzez centralizację użycia siły pod oficjalną kontrolą.
„Odkrycia tych wzorców sugerują, że mówimy o odrębnych społeczeństwach w regionach Norwegii i Danii” – powiedział Jacobson. „To dość uderzające, ponieważ przyjęto założenie, że społecznie Skandynawia Wikingów była w dużej mierze pojedynczą przestrzenią”.
Szersze implikacje badania
Badania wnoszą wkład w coraz większą liczbę prac poświęconych wpływowi struktur społecznych na przemoc w społeczeństwach historycznych. Podobne wzorce zaobserwowano w innych częściach świata, takich jak region Andów w Ameryce Południowej oraz na obszarach Ameryki Północnej, gdzie mniej scentralizowane społeczeństwa również doświadczyły wyższego poziomu przemocy.
Jacobson wyraził nadzieję, że badanie „jest krokiem w kierunku nowego modelu wyjaśniającego, zwłaszcza gdy źródła pisane z tamtego okresu są częściowe lub w ogóle nie istnieją”.
Uwaga: uczeni z Uniwersytet w OsloDeutscher Verband für Archäologie w Niemczech oraz Norweski Uniwersytet Naukowo-Technologiczny również były częścią zespołu badawczego.
Odniesienie: „Przemoc jako soczewka społeczeństw Wikingów: porównanie Norwegii i Danii”, Jan Bill, David Jacobson, Susanne Nagel i Lisa Mariann Strand, 26 czerwca 2024 r., Journal of Anthropological Archaeology.
DOI: 10.1016/j.jaa.2024.101605
