Konie ze Skandynawii były wykorzystywane do składania ofiar bałtyckich w późnej epoce Wikingów, co podważało wcześniejsze poglądy na temat lokalnego pochodzenia i preferencji ogierów w tych rytuałach.
Nowe badania przeprowadzone na Uniwersytecie w Cardiff pokazują, że w późnej epoce Wikingów konie przewożono przez Morze Bałtyckie i składano w ofierze podczas rytuałów pogrzebowych. W badaniu opublikowanym niedawno w Postęp nauki, badacze przeanalizowali szczątki koni znalezione na starożytnych cmentarzyskach w Rosji i na Litwie i ustalili, że zostały one sprowadzone ze Skandynawii za pośrednictwem rozległych sieci handlowych łączących świat Wikingów z Cesarstwem Bizantyjskim i Arabskim.
Wcześniej badacze uważali, że konie ofiarne zawsze były ogierami pozyskiwanymi lokalnie. Wyniki te sugerują jednak, że konie ze współczesnej Szwecji czy Finlandii przewożono przez Bałtyk aż do 1500 km. Odkrycia pokazują również, że płeć konia niekoniecznie miała wpływ na wybór konia na ofiarę, a analiza genetyczna wykazała, że jedna na trzy to klacze.
Śledzenie pochodzenia: analiza izotopów strontu
Technikę naukową zwaną analizą izotopów strontu zastosowano w przypadku zębów koni 74 zwierząt, aby określić, skąd pochodzą. Gleba, woda i rośliny mają skład chemiczny odzwierciedlający ich podstawową budowę geologiczną. Sygnatura chemiczna jest wchłaniana przez zwierzęta po spożyciu i pozostaje uwięziona w twardym szkliwie ich zębów, umożliwiając archeologom prześledzenie ich życiowych podróży setki lat później.
Doktor Katherine French, poprzednio pracownica Wydziału Historii, Archeologii i Religii Uniwersytetu w Cardiff, obecnie pracująca na Uniwersytecie Stanowym w Waszyngtonie, wyjaśnia cele projektu. Źródło: Uniwersytet w Cardiff
Ofiary z koni były bardzo widocznymi i symbolicznymi obrzędami publicznymi w pogańskiej prehistorycznej Europie, utrzymującymi się wśród plemion bałtyckich aż do XIV wieku naszej ery. Oferowane doły mogą obejmować wiele koni, pojedyncze kompletne konie lub częściowe zwierzęta. Na wielu cmentarzach bałtyckich konie chowano oddzielnie od ludzi, ale istnieje wiele przykładów koni, których kremacja była nałożona na ludzi.
Dr Richard Madgwick z Wydziału Historii, Archeologii i Religii Uniwersytetu w Cardiff wyjaśnia wyniki swoich badań. Źródło: Uniwersytet w Cardiff
Rewizja teorii historycznych na temat ofiar
Główna autorka, dr Katherine French, dawniej pracownica Wydziału Historii, Archeologii i Religii Uniwersytetu w Cardiff, obecnie pracująca na Uniwersytecie Stanowym w Waszyngtonie, powiedziała: „To badanie obala wcześniejsze teorie, jakoby ogiery pozyskiwane lokalnie były wybierane wyłącznie na ofiary. Biorąc pod uwagę nieoczekiwane rozpowszechnienie klaczy, wierzymy, że prestiż zwierzęcia, pochodzącego z daleka, był ważniejszym czynnikiem, który zdecydował o wyborze ich do tego obrzędu.
„Szlaki handlowe z epoki Wikingów rozciągały się od współczesnej Islandii, Wielkiej Brytanii i Irlandii na zachodzie aż do imperiów bizantyjskiego i arabskiego na wschodzie. Obecność ciężaru handlarza w jednym z grobów koni wskazuje na kluczową rolę koni w tętniących życiem sieciach handlowych”.
Współautor dr Richard Madgwick, również pracujący w Wydziale Historii, Archeologii i Religii Uniwersytetu w Cardiff, powiedział: „Pogańskie plemiona bałtyckie najwyraźniej pozyskiwały konie za granicą od swoich chrześcijańskich sąsiadów, jednocześnie sprzeciwiając się przejściu na swoją religię. To zmienione rozumienie ofiary z koni podkreśla dynamiczne, złożone relacje między społecznościami pogańskimi i chrześcijańskimi w tamtym czasie”.
Odniesienie: „Dowody biomolekularne ujawniają klacze i konie importowane na duże odległości składane w ofierze przez ostatnich pogan w Europie umiarkowanej” autorstwa Katherine M. French, Adrianna D. Musiał, Maciej Karczewski, Linas Daugnora, Roman Shiroukhov, Katarzyna Ropka-Molik, Tadeusz Baranowski, Mindaugas Bertašius, Konstantin Skvortsov, Paweł Szymański, Izabela Mellin-Wyczółkowska, Anna Gręzak, Dariusz Wyczółkowski, Aleksander Pluskowski, Morten Andersen, Marc-Alban Millet, Edward Inglis i Richard Madgwick, 17 maja 2024 r., Postęp nauki.
DOI: 10.1126/sciadv.ado3529
Projekt otrzymał dofinansowanie z unijnego programu Horyzont 2020, Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Towarzystwa National Geographic, Towarzystwa Archeologii Średniowiecznej, Fundacji Aleksandra von Humboldta, Deutsche Forschungsgemeinschaft i Uniwersytetu w Cardiff.
