Rozbudowane sieci społecznościowe pomiędzy różnymi grupami łowców-zbieraczy w dorzeczu Konga istniały na długo przed pojawieniem się rolnictwa w regionie. Ta ogólnokontynentalna wymiana pomogła zachować bogatą różnorodność kulturową, która ewoluowała przez tysiące lat, jak wykazali naukowcy z Uniwersytetu w Zurychu podczas badań instrumentów muzycznych, specjalistycznego słownictwa i danych genetycznych.
Niedawne badania, oparte na dowodach genetycznych, archeologicznych i paleośrodowiskowych, wskazują, że populacje łowców-zbieraczy zamieszkują Afrykę Środkową od setek tysięcy lat. Jednak współcześni łowcy-zbieracze w dorzeczu Konga posługują się obecnie językami przejętymi od ich rolniczych sąsiadów, Bantu, w niedawnych czasach. Rodzi to pytanie, które aspekty starożytnej różnorodności kulturowej w Afryce Środkowej są wynikiem długoterminowej ewolucji i regionalnej wymiany kulturalnej poprzedzającej rolnictwo, a które są kształtowane przez interakcje ze społecznościami rolniczymi.
Kultura, język i geny współewoluują
Międzynarodowy zespół naukowców kierowany przez Andreę Migliano z Wydziału Antropologii Ewolucyjnej Uniwersytetu w Zurychu (UZH) odkrył nieznane wcześniej powiązania między kulturą, językiem i genami różnych populacji łowców-zbieraczy w Afryce Środkowej. „Odkryliśmy, że rozmieszczenie instrumentów muzycznych wśród łowców-zbieraczy jest bardzo silnie skorelowane z segmentami genetycznymi mającymi starożytne pochodzenie. Zatem ludność ta wymieniała się instrumentami muzycznymi na długo przed pojawieniem się w regionie ludności rolniczej” – mówi Migliano.
Projekt opracowała Cecilia Padilla-Iglesias, doktorantka i pierwsza autorka. Moment wymiany genetycznej między populacjami można wywnioskować, śledząc pochodzenie określonych segmentów genomu. W tym celu badacze zgromadzili dane genetyczne jedenastu grup łowiecko-zbierackich z Afryki Środkowej i podzielili je DNA na segmenty w zależności od czasu wymian: te wprowadzone w wyniku introgresji lub wymiany z populacjami Bantu, te pochodzące z niedawnych wymian między populacjami łowców-zbieraczy oraz te o starożytnym pochodzeniu.
Ponadto zespół zebrał obszerny zbiór danych na temat instrumentów muzycznych i narzędzi żerowania, wraz z ich nazwami z dokumentów historycznych i etnograficznych. Następnie porównali, w jaki sposób struktura różnorodności kulturowej – podobieństwo między grupami w repertuarach instrumentów muzycznych i narzędzi utrzymania, oparte na obecności lub braku podobnych instrumentów muzycznych – koreluje z różnorodnością genetyczną w różnych momentach.
Rozbudowane sieci społecznościowe rozciągające się na tysiące kilometrów
„Zaskakujące było to, że chociaż różne grupy łowców-zbieraczy z Afryki Środkowej mówią językami pochodzącymi z bardzo różnych rodzin, to łączy ich nieproporcjonalna liczba słów związanych z muzyką. Dlatego też słowa te sięgają czasów, zanim populacja łowców-zbieraczy przyjęła języki swoich sąsiadów z Bantu” – mówi antropolog Andrea Migliano.
Wyniki sugerują, że rozległe interakcje między grupami łowiecko-zbierackimi w dorzeczu Konga, nawet tymi oddalonymi od siebie o tysiące kilometrów, wpłynęły nie tylko na ich strukturę genetyczną, ale także cechy językowe i kulturowe. Te rozległe sieci społecznościowe pomogły w utrzymaniu różnorodności kulturowej, która ewoluowała tysiące lat przed pojawieniem się rolnictwa w regionie. Migliano dodaje: „Wielkie sieci kulturowe współczesnych ludzi mają głębokie korzenie w przeszłości, przynajmniej w Afryce Środkowej”.
Odniesienia: „Głęboka historia ewolucji kulturowej i językowej wśród łowców-zbieraczy z Afryki Środkowej” autorstwa Cecilii Padilla-Iglesias, Javiera Blanco-Portillo, Bogdana Pricopa, Alexandra G. Ioannidisa, Balthasara Bickela, Andrei Maniki, Lucio Viniciusa i Andrei Bamberga Migliano, 27 maj 2024, Natura Ludzkie zachowanie.
DOI: 10.1038/s41562-024-01891-y
