Jeden z największych skarbów późnej epoki brązu: ten skarb złomu odkryty w Weißig koło Drezna waży około 20 kilogramów i składa się z 63 kompletnych obiektów i 328 fragmentów. Źródło: Landesamt für Archäologie Sachsen / J. Lipták
Naukowcy, w tym ci z Uniwersytetu w Getyndze, sugerują, że współczesne zachowania wpływają na starożytne gospodarki.
Badanie przeprowadzone na uniwersytetach w Getyndze i Salento pokazuje, że Europejczycy z epoki brązu mogli funkcjonować w warunkach gospodarki rynkowej, co podważa pogląd, że takie systemy powstały dopiero w nowoczesnych państwach i systemie monetarnym.
Jak by to było, gdyby od zawsze obowiązywała „gospodarka rynkowa”? Naukowcy z uniwersytetów w Getyndze w Niemczech i Salento we Włoszech zbadali to, badając codzienne wydatki ludzi w epoce brązu. Ich ustalenia wskazują, że wzorce wydatków Europejczyków ponad 3500 lat temu bardzo przypominają te współczesne. Wyniki badania opublikowano w czasopiśmie Nature Human Behaviour.
W badaniu przeanalizowano ponad 20 000 metalowych przedmiotów z ponad 1000 skarbów pochowanych we Włoszech, Szwajcarii, Austrii, Słowenii i Niemczech między około 2300 a 800 rokiem p.n.e. Naukowcy wykorzystali technikę statystyczną, aby określić, czy analizowane obiekty są wielokrotnościami jednostki masy. Odkryli, że począwszy od około 1500 roku p.n.e. przedmioty metalowe były celowo fragmentowane w celu uzyskania wielokrotności jednostki masy wynoszącej około 10 g – jednostki stosowanej w całej Europie. Oznacza to, że fragmenty metalu krążyły jako pieniądze. Następnie przeanalizowali rozkład statystyczny dziennych wydatków prehistorycznych gospodarstw domowych w prehistorycznej Europie – czyli zaobserwowali, ile wydano w różnych kwotach – i porównali go ze współczesnymi gospodarkami zachodnimi.
Implikacje ustaleń
Naukowcy odkryli, że waga metalowych pieniędzy w prehistorii miała taki sam rozkład statystyczny codziennych wydatków jak we współczesnym zachodnim gospodarstwie domowym: drobne codzienne wydatki stanowiły zdecydowaną większość wydatków, podczas gdy większe wydatki były stosunkowo rzadkie. Korzystając z symulacji, wykazali, że najbardziej prawdopodobnym scenariuszem wyjaśnienia danych prehistorycznych jest wyobrażenie sobie systemu gospodarczego regulowanego przez podaż i popyt, w którym każdy uczestniczy proporcjonalnie do swoich zarobków. Czyli gospodarka rynkowa.
Gospodarkę prehistoryczną powszechnie wyobraża się jako prymitywny system oparty na barterze i wymianie prezentów, przy czym system rynkowy pojawił się jako swego rodzaju ewolucyjny kamień milowy w pewnym momencie powstawania „zaawansowanych” społeczeństw zachodnich. Badanie podważa tę tezę, pokazując, że rynek istniał nie tylko przed wynalezieniem formalnego systemu monetarnego, ale nawet na długo przed pojawieniem się jakiejkolwiek formy państwa w Europie. „Przyzwyczailiśmy się myśleć o gospodarce rynkowej jako o produkcie nowoczesności, o innowacji, która głęboko zmieniła życie i umysły ludzi, gdy tylko się pojawiła” – wyjaśnia dr Nicola Ialongo z Instytutu Prehistorii i Wczesnej Historii Uniwersytetu w Getyndze. „Nasze wyniki sugerują, że mógł istnieć zawsze. W pewnym sensie można nawet o tym pomyśleć jako o jednej z wielu cech behawioralnych, które definiują nas jako ludzi: jak wojna i małżeństwo”.
„Szczerze mówiąc, byliśmy dość zaskoczeni naszymi wynikami” – dodaje Giancarlo Lago, który przeprowadził badania na Wydziale Dziedzictwa Kulturowego Uniwersytetu w Salento. „Nasze odkrycia zaprzeczają niektórym od dawna ugruntowanym przekonaniom archeologów, ekonomistów i antropologów. Sugerują również, że wiele różnic, które widzimy między kulturami „zachodnimi” a rzekomo „prymitywnymi” nie jest tak znaczących, jak mogłoby się wydawać”.
Odniesienie: „Wzorce konsumpcji w prehistorycznej Europie są spójne ze współczesnymi zachowaniami gospodarczymi”, Nicola Ialongo i Giancarlo Lago, 29 lipca 2024 r., Natura Ludzkie zachowanie.
DOI: 10.1038/s41562-024-01926-4
