Liczący 35 000 lat kompleks rytualny w jaskini Manot w Izraelu oferuje wgląd w wczesne społeczności ludzkie, przedstawiając symboliczne ryciny i artefakty podkreślające znaczenie wspólnych rytuałów dla rozwoju społecznego.
W głębi jaskini Manot w zachodniej Galilei w Izraelu odkryto prehistoryczny kompleks rytualny. Ten niezwykły kompleks jest naturalnie otoczony imponującymi stalagmitami, tworząc charakterystyczne wejście do tego miejsca. Zawiera wyjątkową, efektowną skałę z geometrycznymi rycinami przypominającymi skorupę żółwia.
Badania nad tym kompleksem opublikowano w czasopiśmie PNASprowadzili dr Omry Barzilai z Uniwersytetu w Hajfie i Izraelski Urząd ds. Starożytności, prof. Ofer Marder z Uniwersytetu Ben-Guriona i prof. Israel Hershkovitz z Uniwersytetu w Tel Awiwie.
Znaczenie rytuałów i spostrzeżenia duchowe
„To rzadkie odkrycie pozwala wejrzeć w duchowy świat paleolitycznych grup łowiecko-zbierackich, które żyły w naszym regionie około 35 000 lat temu. Wygrawerowana skała została celowo umieszczona w niszy w najgłębszej, najciemniejszej części jaskini. Wzór skorupy żółwia wyrzeźbiony na trójwymiarowym przedmiocie wskazuje, że mógł on reprezentować totem albo postać mitologiczną lub duchową. Jego szczególne położenie, z dala od miejsc codziennej aktywności w pobliżu wejścia do jaskini, sugeruje, że był to obiekt kultu. Warto zauważyć, że w Europie Zachodniej znajdują się prehistoryczne jaskinie, a podobne znaleziska potwierdzają, że miejsca te miały znaczenie symboliczne i służyły do celów rytualnych i wspólnych” – stwierdził dr Barzilai.
Znaczenie archeologiczne jaskini Manot
Prace wykopaliskowe w jaskini Manot prowadzone są systematycznie od 2010 roku przez Izraelski Urząd ds. Starożytności, Uniwersytet w Tel Awiwie i Uniwersytet Ben Guriona. Jaskinia jest szczególnie znana ze swoich oszałamiających stalaktytów i pozostałości siedlisk kilku prehistorycznych kultur okresu górnego paleolitu. Do godnych uwagi odkryć należy licząca 55 000 lat współczesna ludzka czaszka, najstarsza współczesna skamielina ludzka znaleziona poza Afryką.
Unikalne cechy i akustyka przestrzeni rytualnej
Podczas badań kompleksu badacze odkryli pozostałości popiołu w jednym z pierścieni stalagmitów w pobliżu wyrytej skały, co potwierdza użycie ognia do oświetlania przestrzeni rytualnej, prawdopodobnie za pomocą pochodni. Testy akustyczne wykazały, że w kompleksie poprawiono naturalną akustykę, co mogło stworzyć wyjątkowe wrażenia słuchowe podczas wspólnych czynności, takich jak modlitwa, śpiew i taniec.
„To bezprecedensowe odkrycie przestrzeni ze „sprzętem audiowizualnym”, skupionej wokół obiektu rytualnego (żółwia), co stanowi pierwszy dowód wspólnotowych rytuałów na Bliskim Wschodzie. Nic dziwnego, że prehistoryczni myśliwi zdecydowali się przeprowadzać swoje rytuały w najciemniejszej części jaskini Manot, ponieważ ciemność ucieleśnia święte i ukryte cechy, symbolizujące odrodzenie i odnowę. Utworzenie ośrodków rytualnych w okresie górnego paleolitu było centralnym elementem rozwoju i instytucjonalizacji tożsamości zbiorowej – niezbędnym etapem w przejściu od małych, izolowanych grup łowiecko-zbierackich, opartych na więzach krwi między jednostkami, do dużych, złożonych społeczeństw” – stwierdził. Prof. Hershkovitz.
Kontekst chronologiczny i artefakty
Wiek chronologiczny zespołu rytualnego w jaskini Manot datowano na 35–37 000 lat temu, okres związany z nagłym pojawieniem się kultury oryniackiej, znanej w Europie z symbolicznych obiektów i malowideł jaskiniowych. „Podczas naszych wykopalisk w jaskini Manot odkryliśmy w pobliżu wejścia do jaskini bogate warstwy oryniackie, które obejmowały narzędzia krzemienne, narzędzia z kości i poroża oraz koraliki z muszli” – powiedział prof. Ofer Marder z Uniwersytetu Ben-Guriona.
Dodatkowe odkrycia i analizy
W małej, ukrytej komnacie sąsiadującej z kompleksem rytualnym odkryto całe poroże jelenia ze śladami użytkowania. „Poroże było wykorzystywane jako surowiec do wyrobu narzędzi o różnym przeznaczeniu przez kultury górnego paleolitu w Europie i kulturę oryniacką na Bliskim Wschodzie. Umieszczenie poroża jelenia w ukrytej komnacie sąsiadującej z miejscem rytuału może mieć związek z czynnościami rytualnymi w jaskini” – wyjaśnia dr Barzilai.
Mapowanie 3D i separacja kompleksu rytualnego
Geometryczne ryciny znalezione na skale w kształcie skorupy żółwia zostały zeskanowane za pomocą unikalnego mikroskopu konfokalnego, który jest w stanie uchwycić niezwykle cienkie poziome przekroje. „Zidentyfikowaliśmy drobne mikroliniowe rysy wewnątrz niektórych rowków, co bez wątpienia potwierdza, że ryciny są dziełem ludzkich rąk. Te rzeźby są dowodem zdolności artystycznych naszych przodków i ich głębokiego związku z rytuałami i symbolami” – powiedziała prof. Rachel Sarig z Laboratorium Medycyny Stomatologicznej na Uniwersytecie w Tel Awiwie, która przeprowadziła skany.
Naukowcy przeprowadzili także trójwymiarowe mapowanie jaskini. „Znaleźliśmy wyraźne oddzielenie kompleksu rytualnego od obszarów regularnej aktywności przy wejściu do jaskini. Obserwacja ta wzmacnia hipotezę o znaczeniu kompleksu i konieczności odróżnienia go od obszarów, na których toczyła się codzienna działalność” – powiedział Alexander Wigman z Izraelskiego Urzędu ds. Starożytności.
Wgląd w starożytne rytuały
Zdaniem badaczy odkrycie kompleksu rytualnego w jaskini Manot rzuca nowe światło na życie duchowe ludu górnego paleolitu na Bliskim Wschodzie. „To badanie wzbogaca naszą wiedzę o prehistorycznych ludziach, ich symbolicznym świecie i naturze rytuałów kultu, które łączyły starożytne społeczności. Identyfikacja wspólnych rytuałów w erze paleolitu stanowi przełom w naszym rozumieniu społeczeństwa ludzkiego i oferuje więcej niż tylko wgląd w starożytne praktyki rytualne. Ukazuje centralną rolę rytuałów i symboli w kształtowaniu tożsamości zbiorowej i wzmacnianiu więzi społecznych” – podsumowali badacze.
Odniesienie: „Wczesne ludzkie praktyki zbiorowe i symbolika we wczesnym górnym paleolicie Azji Południowo-Zachodniej”: Omry Barzilai, Ofer Marder, José-Miguel Tejero, Avner Ayalon, Miryam Bar-Matthews, Talia Abulafia, Ron Lavi, Mae Goder-Goldberger, Maayan Shemer, Lotan Edeltin, Alexander Wiegmann, Amos Frumkin, Avshalom Karasik, Gal Yasur, Reuven Yeshurun, Irit Zohar, Francesco Berna, Mark Hans, Jerold S. Goldberg, Yvonne McDermott, Linda Spurlock, Ariel Pokhojaev, Waseem Habashi, Hila May, Rachel Sarig i Israel Hershkovitz, 9 grudnia 2024 r., Postępowanie Narodowej Akademii Nauk.
DOI: 10.1073/pnas.2404632121
Projekt Manot Cave jest wspierany przez Fundację Dana Davida, Izraelską Fundację Naukową, Amerykańsko-Izraelską Binarodową Fundację Naukową, Fundację Archeologiczną Irene Levi Sala CARE i Fundację Leakey. W badaniach uczestniczyli eksperci z Izraelskiego Urzędu ds. Starożytności, Uniwersytetu Stanowego w Cleveland, Służby Geologicznej Izraela, Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie, Uniwersytetu w Hajfie, Uniwersytetu w Tel Awiwie, Uniwersytetu Ben-Guriona, Uniwersytetu Wiedeńskiego, Uniwersytetu w Barcelonie, Uniwersytet w Sienie i Uniwersytet Simona Frasera.
