Klęski żywiołowe, takie jak trzęsienia ziemi, huragany, tsunami i erupcje wulkanów, zwiększają ryzyko wyginięcia ssaków, ptaków, gadów i płazów. Zdarzenia te mogą wchodzić w interakcję z zagrożeniami związanymi z człowiekiem, potencjalnie intensyfikując ich skutki.
W badaniu opublikowanym w czasopiśmie PNASbadacze finansowani przez FAPESP szacują, że ponad 3000 gatunek ziemskich kręgowce są zagrożone wyginięciem z powodu klęsk żywiołowych, takich jak trzęsienia ziemi, huragany, tsunami i erupcje wulkanów.
Autorzy wyselekcjonowali wszystkie gatunki płazów, ptaków, ssaków i gadów o maksymalnej wielkości populacji wynoszącej 1100 dojrzałych osobników i/lub obszarze o powierzchni 2500 km2 lub mniejszej (co utrudnia reprodukcję i przywracanie żywotności populacji jest mało prawdopodobne). Uznali, że gatunki są zagrożone wyginięciem, jeśli ich zasięg pokrywa się z regionami, w których w przeszłości występowało którekolwiek z powyższych czterech zagrożeń naturalnych.
„Odkryliśmy, że jest to 8813 gatunków [of amphibians, birds, mammals, and reptiles] na całym świecie mają bardzo małą populację i/lub ograniczony zasięg. Według naszych szacunków 42 proc. [3,722] znajdują się w regionach, w których w ciągu ostatnich 50 lat miało miejsce co najmniej jedno z omawianych niebezpiecznych zdarzeń, które znacząco zagrażają przyszłości tych zwierząt” – powiedział Fernando Gonçalves, pierwszy autor artykułu. Część badań przeprowadzono w czasie jego stażu podoktorskiego w Instytucie Nauk Biologicznych Uniwersytetu Stanowego w São Paulo (IB-UNESP) w Rio Claro (Brazylia) w ramach stypendium FAPESP.
Większość z 26 autorów artykułu to członkowie Centrum Badań nad Dynamiką Różnorodności Biologicznej i Zmian Klimatu (CBioClima), Centrum Badań, Innowacji i Upowszechniania (RIDC) finansowanego przez FAPESP.
Wpływ na gatunki wyspiarskie i zagrożenia regionalne
Ponad dwie trzecie gatunków zagrożonych zjawiskami przyrodniczymi (70%) żyje na wyspach. Jeśli chodzi o regiony świata, 34% zamieszkuje Neotropikę, region biogeograficzny obejmujący większą część obu Ameryk, rozciągający się od południowego Meksyku po północną Argentynę.
Na Karaibach i w Zatoce Meksykańskiej są one narażone głównie na huragany, natomiast wulkany, trzęsienia ziemi i tsunami stanowią największe zagrożenie w tak zwanym Pierścieniu Ognia Pacyfiku, aktywnym sejsmicznie pasie wulkanów i granic płyt tektonicznych otaczającym basen Pacyfiku i obejmuje Andy, zachodnie Stany Zjednoczone i Kanadę.
Papuga św. Wincentego (Amazona guildingii) pochodzi z gęstych lasów górskich na St. Vincent i Grenadynach, karaibskim kraju wyspiarskim. Sklasyfikowany jako obszar wysokiego ryzyka ze względu na aktywność wulkaniczną i zagrożony ze względu na huragany (zdjęcie: Faraaz Abdool/Birding the Islands)
„Wiele z tych gatunków żyje w miejscach, w których istnieje wysokie ryzyko katastrof, na przykład z powodu zniszczenia ich siedlisk leśnych przez drwali lub farmerów” – powiedział Mauro Galetti, ostatni autor artykułu i profesor zwyczajny w IB-UNESP.
Przykładem jest żaba rakietowa z Quito (Colostethus jacobuspetersi), niegdyś występująca w północnych i środkowych Andach, ale obecnie występująca wyłącznie na obszarach wokół ekwadorskiego wulkanu Cotopaxi, który od 1738 r. wybuchł ponad 50 razy.
Ochrona
Naukowcy doszli do wniosku, że 2001 gatunków jest obarczonych wysokim ryzykiem wyginięcia, ponieważ co najmniej jedna czwarta ich zasięgu podlega co najmniej jednemu z głównych zagrożeń naturalnych wymienionych w badaniu oraz że 16% tych gatunków wysokiego ryzyka pokrywa się z regionami, w których występują często występują dwa lub więcej zagrożeń.
Kolejnym alarmującym odkryciem jest to, że 30% żyje w lokalizacjach całkowicie poza obszarami chronionymi, a tylko 15% jest objętych specjalnym planem ochrony.
Tylko dwa gatunki wymienione w badaniu żyją w Brazylii. Legwan drzewiasty Lutza (Liolaemus lutzae), krytycznie zagrożony gad, żyje na piaszczystej równinie przybrzeżnej (restinga) w stanie Rio de Janeiro i został wpisany na listę ze względu na falę sztormową w 2004 r. uznawaną za tsunami pierwszego stopnia.
Brazylijska ropucha czerwonobrzucha (Melanophryniscus cambaraensis) żyje w Santa Catarina i Rio Grande do Sul i jest narażona na takie zagrożenia, jak huragan drugiej kategorii, który uderzył w ten region 20 lat temu.
Spośród czterech zagrożeń naturalnych uwzględnionych w badaniu jedynie huragany są bezpośrednio powiązane z globalnym ociepleniem. Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC) przewiduje, że częstotliwość tych i innych ekstremalnych zdarzeń wzrośnie.
Świnię brodawkowatą Visayan (Sus cebifrons) można spotkać na kilku wyspach Filipin; kilka osobników żyje w ogrodach zoologicznych w USA i Europie. W regionie indo-malajskim żyje 31% wszystkich gatunków zagrożonych klęskami żywiołowymi (zdjęcie: Gregg Yan/Wikimedia Commons)
„Gatunki, które przetrwają klęski żywiołowe, mogą z większym prawdopodobieństwem wytrzymać podobne zdarzenia w przyszłości. Jednak adaptacje, które kiedyś im pomogły, takie jak ogólna dieta, duża zdolność rozprzestrzeniania się i duża liczba potomstwa, mogą nie wystarczyć, aby umożliwić im przetrwanie synergii między zdarzeniami naturalnymi a wpływem działalności człowieka” – powiedział Gonçalves, obecnie doktor habilitowany pracownik naukowy na Uniwersytecie w Kopenhadze w Danii.
Aby złagodzić wpływ na najbardziej zagrożone gatunki, autorzy zalecają tworzenie korytarzy ekologicznych łączących izolowane populacje, wspomagany rozród w niewoli, przemieszczanie populacji do bezpiecznych obszarów, na których wcześniej żyły, oraz ochronę na obszarach chronionych lub ex situ, z liczbę osobników żyjących i rozmnażających się w niewoli, aby zagwarantować rezerwę genetyczną gatunku, który w przypadku wyginięcia będzie mógł zostać ponownie wprowadzony do środowiska naturalnego.
Papuga amazońska czerwonoszyja (Amazona arausiaca) występuje endemicznie na Dominice, wyspie na Karaibach. Jest to obszar wysokiego ryzyka ze względu na trzęsienia ziemi i huragany oraz tsunami (zdjęcie: Michael Edgecombe /Birding the Islands).
Odniesienie: „Globalna mapa gatunków zagrożonych wyginięciem z powodu zagrożeń naturalnych” autorstwa Fernando Gonçalvesa, Haritha Farooqa, Mike’a Harfoota, Mathiasa M. Piresa, Nacho Villara, Lilian Sales, Carolina Carvalho, Carolina Bello, Carine Emer, Ricardo S. Bovendorp, Calebe Mendes, Gabrielle Beca, Laís Lautenschlager, Yuri Souza, Felipe Pedrosa, Claudia Paz, Valesca B. Zipparro, Paula Akkawi, William Bercê, Fabiano Farah, André VL Freitas, Luís Fábio Silveira, Fábio Olmos, Jonas Geldmann, Bo Dalsgaard i Mauro Galettiego, 17 czerwca 2024 r., Postępowanie Narodowej Akademii Nauk.
DOI: 10.1073/pnas.2321068121
Badanie było również wspierane przez FAPESP w ramach innych grantów i stypendiów (11/50225-3, 14/18800-6, 15/15172-7, 17/23548-2, 19/00648-7, 21/03868-8, 22 /09561-4 i 23/03965-9.
