Jak wynika z badania, transformacja ekologiczna i cyfrowa spycha problemy środowiskowe na dalszy plan

The Europejski Zielony Ład to pakiet inicjatyw politycznych zapewniających osiągnięcie przez UE neutralności klimatycznej do 2050 r. W obliczu tego wyzwania równoległe cele transformacji ekologicznej i cyfrowej znajdują się w centrum priorytetów Komisji Europejskiej, ale czy są ze sobą zgodne?

Badanie przeprowadzone przez UOC (Universitat Oberta de Catalunya) ostrzega przed ryzykiem, że połączenie tych dwóch transformacji może doprowadzić do tego, że wyzwania środowiskowe zejdą na drugi plan w stosunku do innowacji cyfrowych. Ustalenia są opublikowany w dzienniku Środowisko i planowanie E: Natura i przestrzeń.

Badanie sugeruje, że UE wykorzystuje tę podwójną lub bliźniaczą transformację do uzyskania „przewagi konkurencyjnej na rynku cyfrowym, tak aby zarządzanie środowiskiem służyło bardzo wąskiemu aspektowi zrównoważonego rozwoju: zrównoważonemu rozwojowi nowego sektora cyfrowego” – stwierdził. Zora Kovacic, badaczka Ramón y Cajal na Wydziale Ekonomii i Biznesu oraz w Laboratorium Transformacji Miejskiej i Globalnych Zmian (TURBA Lab) Interdyscyplinarnego Instytutu Internetu UOC (IN3) oraz pierwsza autorka artykułu badawczego na ten temat.

Pomijamy najpilniejsze wyzwania środowiskowe

Badanie, które opiera się na dogłębnej analizie dokumentów politycznych UE wysokiego szczebla, pokazuje, jak połączenie transformacji ekologicznej i cyfrowej „zamienia problemy środowiskowe w możliwości biznesowe, które można wykorzystać za pomocą technologii cyfrowych (takich jak sztuczna inteligencja, duże zbiory danych i blockchain), tworząc w ten sposób nowe rynki”, jednocześnie oddając zarządzanie środowiskiem w służbę sektora cyfrowego, odsuwając go „od kwestii środowiskowych w kierunku promowania zrównoważonego rozwoju nowego sektora cyfrowego” – stwierdzili autorzy artykułu.

Jak wyjaśnił Kovacic, jest to wyraźny przypadek „zawieszenia latarni”, czyli skupienia się na problemach, które można rozwiązać, a nie na tych, które wymagają pilnych rozwiązań.

„Ważne wyzwania środowiskowe, takie jak utrata różnorodności biologicznej, degradacja gleby, zmiany w cyklach geochemicznych oraz wyczerpywanie się i zanieczyszczenie wody, żeby wymienić tylko kilka, są zaniedbywane w wyniku podwójnej transformacji, ponieważ nie są to wyzwania cyfrowe. Problemy, które z drugiej strony priorytetowo traktowane są problemy, które można rozwiązać za pomocą technologii cyfrowych” – stwierdził badacz.

Nieprawdopodobna koalicja

W związku z tym badacze uważają, że obietnice rozwiązań, które są jednocześnie zielone i cyfrowe, stanowią „nieprawdopodobną koalicję”, ponieważ opierają się na różnej logice.

„Ekologiczną transformacją kieruje się logiką granic, poniżej których pewnych rzeczy „nie da się zrobić”. Z drugiej strony, nie możemy zanieczyszczać środowiska do tego stopnia, aby zmienić ekosystemy. Transformacja cyfrowa kieruje się logiką nieograniczonych możliwości, w ramach której każdy problem można rozwiązać, pod warunkiem, że wystarczy ludzkiej pomysłowości „tego nie da się zrobić” i „tego da się zrobić” raczej nie będą ze sobą współdziałać, a nawet mogą być sprzeczne” – stwierdził Kovacic.

W rzeczywistości artykuł badawczy pod przewodnictwem UOC pokazuje, jak sama Komisja Europejska uznaje napięcie między tymi dwoma okresami przejściowymi w dokumentach takich jak raport dotyczący prognoz strategicznych na rok 2022 lub ostrzeżenie Wspólnego Centrum Badawczego (JRC), dyrekcji Komisji Europejskiej- Generał odpowiedzialny za doradztwo naukowe i techniczne, który wskazuje, że transformacja cyfrowa i ekologiczna „mogą się wzajemnie wzmacniać, ale mogą też kolidować”.

Według zespołu badawczego bliźniacza transformacja jest zatem zasobem dyskursywnym wykorzystywanym przez Komisję Europejską do tworzenia synergii i konsensusu w kwestiach politycznych, które są trudne do zarządzania i często budzą kontrowersje.

„W rezultacie polityka nie jest już konstruowana w oparciu o dowody, ale w oparciu o chęć zapewnienia rozwiązań” – powiedział Kovacic.

Sposób na finansowanie lokalnych projektów

W badaniu przeanalizowano także krajowe plany odbudowy i zwiększania odporności finansowane w ramach programu NextGenerationEU. Wyniki pokazują, że finansowanie UE koncentruje się na planach ustalonych wcześniej przez państwa członkowskie.

„Wydaje się, że kraje strategicznie wykorzystują etykietę podwójnej transformacji […] jako sposób na finansowanie konkretnych projektów lokalnych, albo poprzez połączenie środków ekologicznych z lokalnymi potrzebami (na przykład efektywność energetyczna w połączeniu z odbudową po trzęsieniu ziemi), albo poprzez prezentowanie lokalnych projektów jako części transformacji ekologicznej (na przykład rozbudowa metra i linie kolejowe)” – podają autorzy.

Pomimo tej strategii finansowania, a nie przypadku „ekościemowania” naukowcy uważają, że „dyskurs dotyczący bliźniaczej transformacji opiera się na uproszczonych pomysłach, w których wygrywają obie strony, wspieranych przez cyfrowe wyobrażenia, które nie zapewniają obiecanych rozwiązań” – stwierdzili.

Alternatywna ścieżka bardziej partycypacyjna i włączająca

Zespół badawczy proponuje alternatywną ścieżkę polityki, aby rozwiązać ten problem: „unikać rozwiązań technokratycznych, które nieuchronnie pociągają za sobą kompromisy, a raczej skupiać się na demokratycznych uchwałach, jako sposobie radzenia sobie z kompromisami w sposób partycypacyjny i włączający, jako sposobów radzenia sobie z kompromisami w sposób partycypacyjny i włączający”. Jako przykłady podają działania takie jak uznanie Mar Menor za osobę prawną.

„Była to inicjatywa oddolna, prowadzona przez aktywistów i naukowców i jest doskonałym przykładem procesu partycypacyjnego, który doprowadził do bardzo wszechstronnego zrozumienia polityki włączającej: włączenia samej natury – laguny Mar Menor – w walkę o ochrony środowiska” – stwierdził badacz.

Kovacicowi pomagali badacze z TURBA Lab, Cristina García Casañas, Lucía Argüelles i Paloma Yáñez Serrano, profesorowie Ramon Ribera i profesor Hug March oraz Louisa Prause z Uniwersytetu Stellenbosch (RPA).