W tym tygodniu Kosmiczny Teleskop Hubble’a urzeka nas oszałamiającym obrazem galaktyki spiralnej IC 4709, znajdującej się 240 milionów lat świetlnych od nas, w gwiazdozbiorze Teleskopu.
Zdjęcie ukazuje genialny rdzeń napędzany masą czarna dziuraemitując światło w całym spektrum elektromagnetycznym, od podczerwieni po promieniowanie rentgenowskie. To szczegółowe uchwycenie jest częścią szerszego wysiłku angażującego wiele teleskopów, w tym Euclid należący do ESA, mającego na celu badanie takich zjawisk zarówno w lokalnych, jak i odległych galaktykach.
Galaktyczna prezentacja
Kosmiczny Teleskop Hubble’a ma wiele do pokazania na tym spektakularnym zdjęciu. Jego widok jest usiany gwiazdami, z których wiele wydaje się szczególnie dużych i jasnych dzięki ich pobliskim położeniom w naszej galaktyce i które mają charakterystyczną cechę wzory dyfrakcyjne spowodowane przez optykę Hubble’a.
Znacznie dalej — w odległości około 240 milionów lat świetlnych, w południowej konstelacji Telescopium — znajduje się galaktyka spiralna IC 4709. Jej wirujący dysk wypełniony gwiazdami i pasmami pyłu jest pięknie uchwycony, podobnie jak otaczające ją słabe halo.
Najbardziej niezwykłym widokiem może być jednak zwarty, świecący obszar w jej jądrze: jest to aktywne jądro galaktyczne (AGN). Choć jasna na tym zdjęciu w świetle widzialnym wykonanym przez Hubble’a, jest potężna nawet w pozostałej części widma światła.
Odsłonięcie rdzenia: świetliste centrum IC 4709
Gdyby jądro IC 4709 było wypełnione gwiazdami, nie byłoby tak jasne. Zamiast tego znajduje się w nim gigantyczna czarna dziura o masie 65 milionów mas Słońca. Dysk gazu krąży wokół czarnej dziury, a następnie wpada do niej, gdzie gaz zderza się ze sobą i nagrzewa w trakcie wirowania. Osiąga tak wysokie temperatury, że emituje ogromne ilości promieniowania elektromagnetycznego, od podczerwieni, przez światło widzialne, po ultrafiolet i dalej – w tym przypadku włączając w to promieniowanie rentgenowskie.
Aby zrozumieć to genialne zjawisko astrofizyczne, konieczne jest zbadanie całego spektrum jego emisji. Obraz o wysokiej rozdzielczości wykonany przez Kosmiczny Teleskop Hubble’a nie tylko pozwala zebrać dużo światła z emisji optycznej AGN, ale także umożliwia szczegółowe badanie interakcji pomiędzy dość małym AGN i jego galaktyką macierzystą.
Analiza międzyspektralna: spostrzeżenia z wielu teleskopów
Zdjęcie to zawiera dane z dwóch przeglądów Hubble’a pobliskich AGN, które zostały zidentyfikowane przez teleskop rentgenowski/UV Swift, podobnie jak zdjęcie z zeszłego tygodnia. Oprócz większej ilości danych ze Swifta i danych z Hubble’a, należący do ESA teleskop Euclid — obecnie badający ciemny Wszechświat w świetle podczerwonym — będzie także fotografował IC 4709 i inne lokalne AGN.
Pobliskie czarne dziury, takie jak ta, mogą pomóc nam zrozumieć te obecne w najodleglejszych galaktykach, a kluczem do ich pełnego zbadania jest uzupełniające wykorzystanie teleskopów kosmicznych w całym spektrum elektromagnetycznym.
