Krzycząca kobieta, dobrze zachowana mumia znaleziona w Egipcie, została zabalsamowana importowanymi materiałami i zbadana przy użyciu nowoczesnych metod naukowych. Badania wykazały niezwykłe praktyki mumifikacji i zasugerowały, że jej krzyczący wyraz twarzy mógł być spowodowany skurczem zwłoki. Źródło: Sahar Saleem
Analiza naukowa mumii Krzyczącej Kobiety wykazała, że została zabalsamowana kosztownymi materiałami i zachowała narządy wewnętrzne, co stanowi wyzwanie dla typowych norm mumifikacji. Jej wyraz twarzy mógł być spowodowany śmiercią w ogromnym bólu.
W 1935 roku Metropolitan Museum of New York poprowadziło wyprawę archeologiczną do Egiptu. W Deir Elbahari niedaleko Luksoru, na terenie starożytnych Teb, odkopano grobowiec Senmuta, architekta i nadzorcy dzieł królewskich – a podobno kochanka – słynnej królowej Hatschepsut (1479-1458 p.n.e.). Pod grobowcem Senmuta znaleźli oddzielną komorę grobową dla jego matki Hat-Nufer i innych krewnych, których tożsamość pozostaje znana.
Odsłonięcie krzyczącej kobiety
W tej komorze grobowej odkryli drewnianą trumnę, w której znajdowała się mumia starszej kobiety, ubranej w czarną perukę i dwa skarabeuszowe pierścienie w kolorze srebrnym i złotym. Archeologów uderzył jednak wyraz twarzy mumii: z szeroko otwartymi ustami, jakby zamkniętymi w krzyku. Nazwali ją „Krzyczącą Kobietą”.
W nowym badaniu opublikowanym w Granice w medycyniebadacze z Egiptu wykorzystali najbardziej zaawansowane techniki naukowe, aby zbadać Krzyczącą Kobietę i poznać jej życie i śmierć.
Zaawansowane techniki balsamowania
„Tutaj pokazujemy, że została zabalsamowana kosztownym, importowanym materiałem do balsamowania. To, a także dobrze zachowany wygląd mumii, zaprzecza tradycyjnemu przekonaniu, że niepobranie narządów wewnętrznych oznacza słabą mumifikację” – stwierdziła dr Sahar Saleem, profesor radiologii w szpitalu Kasr Al Ainy na Uniwersytecie w Kairze.
Do 1998 roku Krzycząca Kobieta była przetrzymywana w Szkole Medycznej Kasr Al Ainy w Kairze, gdzie w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku badacze badali wiele mumii królewskich, w tym Tutanchamona. Następnie na prośbę Ministerstwa Starożytności została przeniesiona do Muzeum Egipskiego w Kairze. Od 1935 roku trumna i pierścienie mumii można oglądać w Metropolitan Museum w Nowym Jorku.
Stan mumii i analiza naukowa
Salem wykorzystała tomografię komputerową, aby „wirtualnie dokonać sekcji” mumii i oszacować jej wiek, zidentyfikować patologie i stan zachowania. Saleem i jej współautorka, dr Samia El-Merghani, do identyfikacji materiałów wykorzystały również zaawansowane techniki, takie jak skaningowa mikroskopia elektronowa (SEM), spektroskopia w podczerwieni z transformacją Fouriera (FTIR) i analiza dyfrakcji promieni rentgenowskich (XRD).
Autorzy ustalili, że mumia była nadal w dobrym stanie nawet 2500 lat po jej pochówku. Śledztwo rozpoczęte 89 lat po odkryciu zmumifikowanej kobiety ukazuje ją rozpakowaną, leżącą na wznak z wyciągniętymi nogami i rękami skrzyżowanymi w pachwinie. Brakowało jej kilku zębów – prawdopodobnie utracono je przed śmiercią, ponieważ istniały dowody na resorpcję kości, która ma miejsce, gdy ząb wypada, a zębodół pozostaje do zagojenia. Pozostałe zęby były złamane lub wykazywały oznaki starcia.
„Zęby utracone za życia mogły zostać usunięte. Stomatologia ma swoje korzenie w starożytnym Egipcie, a Hesy Re była pierwszym odnotowanym lekarzem i dentystą na świecie” – powiedział Salem.
Na podstawie obrazów tomografii komputerowej 2D i 3D Salem oszacował, że Krzycząca Kobieta miała za życia 1,54 metra wzrostu. Na podstawie morfologii stawu między obiema kośćmi miednicy, który z wiekiem się wygładza, na podstawie obrazów tomografii komputerowej oszacowano, że w chwili śmierci miała około 48 lat. Cierpiała na łagodne zapalenie stawów kręgosłupa, czego dowodem była obecność osteofitów, czyli „ostróg kostnych” na kręgach.
Saleem nie znalazł żadnego nacięcia balsamującego, co jest zgodne z odkryciem, że mózg, przepona, serce, płuca, wątroba, śledziona, nerki i jelita były nadal obecne. Było to zaskoczeniem, gdyż klasyczna metoda mumifikacji w Nowym Państwie (1550–1069 p.n.e.) polegała na usuwaniu wszystkich takich narządów z wyjątkiem serca.
Wgląd w starożytne balsamowanie i handel
Analiza FTIR jej skóry wykazała, że Krzycząca Kobieta została zabalsamowana jałowcem i kadzidłem, kosztownymi materiałami, które trzeba było importować do Egiptu odpowiednio ze wschodniej części Morza Śródziemnego, Afryki Wschodniej lub południowej Arabii. Podobnie jej naturalne włosy zostały ufarbowane henną i jałowcem. Długa peruka, wykonana z włókien palmy daktylowej, została dodatkowo potraktowana kryształami kwarcu, magnetytu i albitu, prawdopodobnie w celu usztywnienia loków i nadania im czarnego koloru ulubionego przez starożytnych Egipcjan, ponieważ symbolizowała młodość.
„Te odkrycia potwierdzają starożytny handel materiałami do balsamowania w starożytnym Egipcie. Wyprawa prowadzona przez królową Hatszepsut przywiozła kadzidło z Punt (prawdopodobnie Somalia w Afryce). Grobowiec Tutanchamona zawierał także kadzidło i jałowiec” – powiedział Saleem.
Nie było oczywistej przyczyny śmierci.
Interpretacja wyrażenia krzyku
Ale co spowodowało niezapomnianą minę mumii? Rzadkość materiału do balsamowania zdawała się wykluczać, że proces mumifikacji był nieostrożny i że balsamujący po prostu zaniedbali zamknięcie jej ust.
„W tym badaniu krzyczący wyraz twarzy mumii można było odczytać jako skurcz trupa, co sugeruje, że kobieta zmarła z krzykiem z powodu agonii lub bólu” – wysunął hipotezę Salem.
Skurcze zwłok to rzadka forma zesztywnienia mięśni, zwykle związana z gwałtowną śmiercią w ekstremalnych warunkach fizycznych i przy intensywnych emocjach.
„Krzycząca kobieta to prawdziwa «kapsuła czasu» pokazująca sposób, w jaki umarła i została zmumifikowana” – podsumował Saleem.
Odniesienie: „Badania paleoradiologiczne i naukowe mumii krzyczącej kobiety z terenu pod grobowcem tebańskim Senmuta (1479–1458 p.n.e.) (TT71)” Sahar N. Saleem i Samia El-Merghani, 11 czerwca 2024 r., Granice w medycynie.
DOI: 10.3389/fmed.2024.1406225
