Starożytne pieczęcie cylindryczne w Mezopotamii ukształtowały rozwój pisma protoklinowego w Uruk około 3000 roku p.n.e., łącząc prehistoryczne obrazy z początkami komunikacji pisanej.
Naukowcy z Uniwersytetu w Bolonii prześledzili początki pisma w Mezopotamii na podstawie wzorów odciśniętych starożytnymi pieczęciami cylindrycznymi na glinianych tabliczkach i innych artefaktach. Ich badanie, opublikowane w Antykwskazuje na bezpośrednie powiązania między wzorami wyrytymi na tych cylindrach, datowanymi na około sześć tysięcy lat, a niektórymi znakami pisma protoklinowego, które pojawiły się w mieście Uruk, położonym na terenie dzisiejszego południowego Iraku, około 3000 roku p.n.e.
Badania te oferują nowe spojrzenie na pochodzenie pisma i mogą pomóc badaczom nie tylko uzyskać nowy wgląd w znaczenie wzorów na pieczęciach cylindrycznych, ale także rozszyfrować wiele wciąż nieznanych znaków zapisanych protoklinem.
„Koncepcyjny skok od symboliki poprzedzającej pisanie do pisma stanowi znaczący rozwój technologii poznawczych człowieka” – wyjaśnia Silvia Ferrara, profesor na Wydziale Filologii Klasycznej i Italianistyki na Uniwersytecie w Bolonii i główna badaczka. „Wynalazek pisma wyznacza przejście między prehistorią a historią, a wyniki tego badania zasypują tę różnicę, ilustrując, w jaki sposób niektóre późnoprehistoryczne obrazy zostały włączone do jednego z najwcześniej wynalezionych systemów pisma”.
Uszczelki cylindryczne i proto-klinowe
Uruk było jednym z pierwszych miast Mezopotamii, niezwykle ważnym ośrodkiem przez całe czwarte tysiąclecie p.n.e., wywierającym wpływy na duży region rozciągający się od południowo-zachodniego Iranu po południowo-wschodnią Turcję.
W tym rejonie powstały uszczelki cylindryczne. Zazwyczaj wykonane z kamienia i wygrawerowane szeregiem wzorów, cylindry te zostały walcowane na glinianych tabliczkach, pozostawiając odciśnięty ślad wzoru.
Począwszy od połowy czwartego tysiąclecia p.n.e. plomby cylindryczne były używane jako część systemu księgowego do śledzenia produkcji, przechowywania i transportu różnych towarów konsumpcyjnych, zwłaszcza produktów rolnych i tekstylnych.
To właśnie w tym kontekście pojawił się protoklinowy: archaiczna forma pisma złożona z setek znaków piktograficznych, z których ponad połowa do dziś pozostaje nierozszyfrowana. Podobnie jak pieczęcie cylindryczne, do celów księgowych używano pisma protoklinowego, chociaż jego użycie jest udokumentowane głównie w południowym Iraku.
Odsłonięcie starożytnej symboliki
„Bliski związek między starożytnymi pieczętowaniami a wynalezieniem pisma w południowo-zachodniej Azji od dawna był znany, ale związek między konkretnymi wizerunkami pieczęci a kształtami znaków był prawie nie badany” – mówi Ferrara. „To było nasze początkowe pytanie: czy wyobrażenia fok znacząco przyczyniły się do wynalezienia znaków w pierwszym piśmie w regionie?”
Aby znaleźć odpowiedź, badacze systematycznie porównywali projekty na cylindrach ze znakami protoklinowymi, szukając korelacji, które mogłyby ujawnić bezpośrednie powiązania zarówno pod względem formy graficznej, jak i znaczenia.
„Skoncentrowaliśmy się na obrazach fok, które powstały przed wynalezieniem pisma, rozwijając się jednak w okresie protopiśmiennym” – dodają Kathryn Kelley i Mattia Cartolano, badacze z Uniwersytetu w Bolonii i współautorzy badania. „Takie podejście pozwoliło nam zidentyfikować serię projektów związanych z transportem tekstyliów i ceramiki, które później przekształciły się w odpowiadające im znaki protoklinowe”.
To odkrycie ujawnia po raz pierwszy, bezpośrednie powiązanie między systemem pieczęci cylindrycznej a wynalezieniem pisma, oferując nowe perspektywy badania ewolucji systemów symbolicznych i pisma.
„Nasze odkrycia pokazują, że wzory wygrawerowane na pieczęciach cylindrycznych są bezpośrednio powiązane z rozwojem protoklinu w południowym Iraku” – potwierdza Ferrara. „Pokazują także, jak znaczenie pierwotnie kojarzone z tymi projektami zostało zintegrowane z systemem pisma”.
Odniesienie: „Pieczęcie i znaki: śledzenie początków pisma w starożytnej Azji Południowo-Zachodniej”, autorzy: Kathryn Kelley, Mattia Cartolano i Silvia Ferrara, 5 listopada 2024 r., Antyk.
DOI: 10.15184/aqy.2024.165
