Orzeczenie niemieckiego Trybunału Konstytucyjnego w Karlsruhe uznające transfer 60 miliardów euro długu związanego z Covid-19 do Klima-und Transformationsfond (KTF) za niezgodny z prawem, rzuciło cień niepewności co do programu bezpieczeństwa gospodarczego Niemiec – przekonuje Tobias Gehrke.
Dr Tobias Gehrke jest starszym specjalistą ds. polityki w Europejskiej Radzie Stosunków Zagranicznych (ECFR), gdzie zajmuje się geoekonomią i bezpieczeństwem gospodarczymy.
Choć Berlinowi udało się rozwiązać bezpośrednie problemy budżetowe i utrzymać przy życiu odchudzony KTF, długoterminowe pytania dotyczące pozycji geoekonomicznej Niemiec pozostają aktualne. Pięć pytań, na które warto zwrócić uwagę w 2024 r.:
1. Czy Niemcy zmniejszą swoje ambicje w zakresie bezpieczeństwa gospodarczego?
Niedawne orzeczenie sądu stanowi poważne wyzwanie dla niemieckiego paradygmatu bezpieczeństwa gospodarczego, zakorzenionego w filozofii Zeitenwende.
Strategie opublikowane na początku tego roku, w szczególności strategia chińska i strategia przemysłowa ministerstwa gospodarki, podkreślają powagę konkurencji geoekonomicznej, z którą Niemcy muszą się zmierzyć.
Obydwaj uznają chińską strategię geoekonomiczną za poważne zagrożenie, które wymaga zdecydowanej strategii bezpieczeństwa gospodarczego i zestawu narzędzi.
KTF był kluczowym narzędziem przekształcenia Niemiec w potężniejszego gracza w rywalizacji o to, kto wprowadza innowacje, kto produkuje i kto handluje w branżach przyszłości.
Chociaż niektóre sztandarowe inwestycje, takie jak duże inwestycje w chipy w Saksonii, mogą nadal otrzymywać finansowanie, chmura niepewności i ograniczone ambicje mogą ochłodzić przyszłe decyzje inwestycyjne w kraju.
2. W jaki sposób Niemcy zachowają swoją konkurencyjność przemysłową?
Od 2021 r. energochłonny przemysł w Niemczech odnotował znaczny, 20% spadek produkcji. Sytuację pogarszają niebotycznie wysokie ceny energii elektrycznej dla przemysłu ciężkiego, znacznie przewyższające ceny w USA, Chinach i Francji.
Niedawne badanie pokazuje, że dwie trzecie niemieckich firm rozważa przeniesienie produkcji poza Niemcy, jako główne obawy podając bezpieczeństwo energetyczne i koszty.
Tendencję tę odzwierciedlają także rozbieżne wzorce inwestycji między USA i Niemcami, zwłaszcza w produkcji akumulatorów do pojazdów elektrycznych. Niepokojące jest to, że około 70% zapowiedzianych inwestycji w europejską produkcję akumulatorów do pojazdów elektrycznych jest obarczone niepewnością ze względu na ceny energii lub dotacje sprzyjające tańszej produkcji w USA.
Niedawne oświadczenie Berlina o dotowaniu energii elektrycznej dla przemysłu na łączną kwotę 12 miliardów euro może nie wystarczyć, aby spowolnić ten trend.
Niemcy tracą udział w światowym rynku w całym swoim sercu przemysłowym, od samochodów po maszyny, materiały i chemikalia. Nie pojawił się jeszcze zdecydowany plan odwrócenia tej tendencji.
3. Jak Niemcy poradzą sobie z zależnością od Chin?
Duże uzależnienie Niemiec od chińskiego importu stwarza poważne zagrożenie. Prawie połowa firm przemysłowych korzysta z surowców z Chin, ale ponad połowa nie podjęła żadnych działań, aby złagodzić tę zależność. Niepokojące jest to, że prawie połowa firm zależnych od chińskiego wkładu rozważa nawet dalsze zacieśnienie więzi z Chinami.
Biorąc pod uwagę te tendencje, konieczne staje się ponowne rozważenie stanowiska kanclerza, który na początku tego roku całkowicie obciążył przedsiębiorstwa za ograniczanie ryzyka.
Decyzja z Karlsruhe w jeszcze większym stopniu ograniczy jednak zdolność finansową rządu do wspierania kluczowych środków zmniejszających ryzyko. Zamiast oferować znaczne zachęty dla najbardziej sztywnych zależności, możemy spodziewać się większej liczby miękkich konsultacji rządowych z sektorem prywatnym.
4. W jaki sposób Niemcy poradzą sobie z wyzwaniami wynikającymi z nadmiaru mocy produkcyjnych w Chinach w zakresie czystych technologii?
Znaczące inwestycje Chin w sektory czystej energii i zaawansowanych technologii stwarzają poważne wyzwania. Awans Chin na pozycję superpotęgi samochodowej zwiększył deficyt handlowy Niemiec z tym krajem do 84 miliardów euro w 2022 r., co oznacza sześciokrotny wzrost w ciągu zaledwie czterech lat.
Niemieccy producenci samochodów stoją także przed wyzwaniami w Chinach, gdzie udziały w rynku utrzymują się na stałym poziomie lub spadają. Niemieckie przedsiębiorstwa i urzędnicy rządowi wyrazili zaniepokojenie działaniami handlowymi skierowanymi przeciwko chińskiemu importowi pojazdów elektrycznych, które Komisja podejmuje, w obawie przed odwetem wobec mocno eksponowanych niemieckich producentów samochodów w Chinach.
Orzeczenie w Karlsruhe podaje w wątpliwość zdolność Niemiec do skalowania europejskiego łańcucha wartości pojazdów elektrycznych. To z kolei może spowodować, że niemiecki przemysł zwiększy presję na złagodzenie wszelkich środków handlowych przeciwko chińskiej nadwyżce mocy produkcyjnych.
5. Jaka rola Niemiec w Agendzie Bezpieczeństwa Gospodarczego UE?
Ograniczone zasoby finansowe na poziomie UE utrudniają wdrożenie solidnej wspólnej polityki przemysłowej. Część niemieckiego rządu wyraziła chęć zaangażowania się w silniejszą wspólną politykę przemysłową na poziomie UE.
Praktyczny sukces był jednak niewielki, a ryzyko, że Niemcy pójdą w tym samym kierunku, przyprawiało już o ból głowy całą Europę.
Nieprawidłowość prawna niemieckiego funduszu specjalnego może wzmocnić w Niemczech głosy wzywające do bardziej europejskiego podejścia do polityki przemysłowej, na przykład poprzez fundusz suwerenności finansowany z unijnych obligacji.
Jednak grożąca porażka państw członkowskich w budowie strategicznego funduszu technologicznego (STEP) – dla którego finansowanie zostanie znacznie obcięte – nie budzi zaufania co do takiej ścieżki.
