Pomimo wysiłków na rzecz uproszczenia wdrażania polityki spójności Unii Europejskiej, obciążenia administracyjne pozostają znaczne. Coraz wyraźniej słychać apele o warunkowość i bardziej zrównoważoną politykę.
Niedawne papier na zlecenie Komisji Rozwoju Regionalnego (REGI) Parlamentu Europejskiego odnotowuje wyzwania administracyjne w ramach tej polityki wynikające ze skomplikowanych przepisów, niespójnych interpretacji i nakładających się celów nowych funduszy, takich jak Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (JTF) i NextGenerationEU.
Środki upraszczające, takie jak systemy e-spójności, uproszczone opcje kosztów (SCO) i kontrole proporcjonalne, przyniosły mieszane rezultaty. Chociaż zmniejszyły one pewne obciążenia dla beneficjentów, instytucje zarządzające borykają się z nowymi trudnościami.
Inne wyzwania obejmują niestabilność regulacyjną, wysokie wymagania dotyczące dokumentacji, złożone wymogi audytowe i nakładające się modele zarządzania w przypadku funduszy takich jak Społeczny Fundusz Klimatyczny (SCF).
Buduj konsensus polityczny
W dokumencie zaleca się budowanie konsensusu politycznego, zapewnienie ciągłości i przyjęcie podejścia opartego na partnerstwie i dowodach, aby uprościć wdrażanie polityki spójności.
W perspektywie krótkoterminowej zaleca się wcześniejsze dostarczenie pakietów legislacyjnych, integrację podobnych funduszy, usprawnienie procesów kontroli i przeniesienie uwagi z błędów proceduralnych na osiąganie rezultatów.
W perspektywie długoterminowej w artykule zaleca się utworzenie stałych, elastycznych programów z okresowymi przeglądami i przejście na finansowanie oparte na wynikach w przypadku funduszy strukturalnych i inwestycyjnych.
Wyraźne różnice w rozwoju regionalnym
Spójność, obok wyzwań demograficznych i Europejskiego Porozumienia w sprawie Konkurencyjności, była jednym z priorytetów węgierskiej prezydencji w Radzie UE, która kończy się 31 grudnia.
Prezydencja węgierska zobowiązała się do podjęcia działań na rzecz wzmocnienia solidarności UE poprzez ukierunkowane inwestycje mające na celu zmniejszenie dysproporcji regionalnych, promowanie zrównoważonego rozwoju i zwiększanie konkurencyjności.
Jednak otwarte dane ujawnić znaczne regionalne różnice w zakresie wzrostu. Pomimo postępu ponad jedna czwarta ludności UE żyje w regionach, w których poziom rozwoju wynosi poniżej 75 procent średniego poziomu rozwoju UE.
W latach 2001–2021 Europa Wschodnia odnotowała znaczny wzrost, a PKB na mieszkańca wzrósł do prawie 80 procent średniej UE, do czego przyczynił się efekt „nadrabiania zaległości” i korzyści wynikające z członkostwa w UE.
W Skandynawii zaobserwowano mieszane wyniki ze względu na zróżnicowane struktury gospodarcze. Z drugiej strony Europa Zachodnia odnotowała wzrost generalnie poniżej średniej, z pewnymi wyjątkami, takimi jak Galicja i Estremadura w Hiszpanii.
Tendencje te podkreślają potrzebę ciągłej, ukierunkowanej polityki mającej na celu eliminowanie różnic regionalnych i promowanie zrównoważonego wzrostu w całym bloku.
Odporny, skuteczny, strategiczny
Węgierska prezydencja w Radzie UE podkreślił wykorzystanie narzędzi na poziomie UE w celu wzmocnienia konkurencyjności i pozycji strategicznej Europy przy jednoczesnym poszanowaniu suwerenności państw członkowskich.
Węgry argumentują, że solidne i skuteczne rozwiązania europejskie są zakorzenione w konsensusie narodowym, przestrzegając przed omijaniem państw członkowskich, co często prowadzi do ostrej reakcji.
Węgry postrzegają Europę jako tracącą swoją globalną konkurencyjność, usiłującą dotrzymać kroku Stanom Zjednoczonym i Chinom oraz stojącą w obliczu wewnętrznych wyzwań, takich jak zmniejszający się dostęp do energii, osłabienie przemysłu i podziały społeczne między obszarami miejskimi i wiejskimi.
Z tego powodu Węgry opowiadały się za wspieraniem sukcesu gospodarczego, siły obronnej i strategicznego rozszerzenia poprzez wykorzystanie roli Europy w światowych przepływach gospodarczych.
Prezydencja węgierska miała nadzieję wywołać otwarte dyskusje na temat teraźniejszości i przyszłości Europy poprzez podjęcie wyzwań i wytyczenie drogi ku silniejszej UE.
Dekada reform
Kolejne wieloletnie ramy finansowe (WRF) na lata 2028–2034, siedmioletnie ramy regulujące roczny budżet UE, mogą stać się instrumentem budżetowym dekady reform.
Parlament Europejski sugeruje że w nadchodzących WRF europejskie dobra publiczne (EPG) stopniowo zaczną dominować w działaniach i wydatkach UE, co w dłuższej perspektywie będzie wymagało podwojenia budżetu UE.
Niewielką część tej ekspansji można sfinansować poprzez stopniową decentralizację polityki rolnej i usprawnienie polityki spójności. W większej części będzie jednak potrzebować dodatkowych źródeł dochodów UE.
W odprawie zalecono ostrożne podejście do tej kwestii, ponieważ silny opór wobec szybkiego przeniesienia obowiązków w zakresie polityki rolnej i spójności z powrotem na rządy krajowe może utrudnić postęp w realizacji programu EPG.
Wyrównanie finansowe
Polityka spójności, jak argumentuje artykuł, nie dotyczy tylko rozwoju regionalnego, ale działa jak system wyrównywania finansowego w UE. Dostosowanie polityki spójności w taki sposób, aby w większym stopniu skupiała się na tej roli, mogłoby potencjalnie zaoszczędzić około 30 miliardów euro rocznie.
Niedawno Niemcy, Francja, Irlandia, Rumunia i Słowenia wezwały do silniejszych powiązań między finansowaniem spójności a reformami strukturalnymi, przy jednoczesnym utrzymaniu centralnej roli samorządów regionalnych w opracowywaniu i wdrażaniu programów.
We wspólnym stanowisku zaproponowano reformy na lata 2028–2034, w tym zwiększenie konkurencyjności i odporności, wzmocnienie pozycji samorządów regionalnych i zachęcanie do reform strukturalnych.
Oczekuje się, że Komisja przedstawi propozycje reform budżetu w 2025 r., na co będą miały wpływ wcześniejsze wybory krajowe w Niemczech i zbliżające się negocjacje w sprawie WRF. Zrównoważenie tych priorytetów okaże się kluczowe w kształtowaniu przyszłości polityki spójności.
[Edited By Brian Maguire | Euractiv’s Advocacy Lab ]
