Społeczności późnoneolityczne na Żyznym Półksiężycu wypiekały duże, przyprawione chleby przy użyciu rowkowanych tac do łuskania. Analiza pozostałości archeologicznych podkreśla sześciowieczną tradycję kulinarną obejmującą przetwarzanie zbóż i wspólne posiłki.
Badanie przeprowadzone przez naukowców z UAB i Uniwersytetu La Sapienza w Rzymie pokazuje, że w okresie późnego neolitu, między 7000 a 5000 rokiem p.n.e., w pełni rolnicze społeczności w regionie Żyznego Półksiężyca na Bliskim Wschodzie rozwinęły złożoną tradycję kulinarną. Tradycja ta obejmowała pieczenie dużych bochenków chleba i „focacci” o różnych smakach na specjalistycznych blachach, zwanych przez archeologów tacami do łuskania.
Badanie opublikowano w czasopiśmie Raporty naukowe w projekt zaangażowani byli także pracownicy Instytutu Milà i Fontanals (IMF-CSIC) oraz Uniwersytetu w Lyonie (Francja).
Tace do łuskania były pojemnikami o dużej owalnej podstawie i niskich ściankach, wykonanymi z grubej gliny. Od zwykłych łyżek różniły się powierzchnią wewnętrzną, oznaczoną szorstkimi odciskami lub nacięciami rozmieszczonymi powtarzalnie i regularnie. Już wcześniejsze eksperymenty z wykorzystaniem replik tych tac i konstrukcji kuchennych podobnych do tych znalezionych na stanowiskach archeologicznych z badanego okresu pozwoliły już badaczom postawić hipotezę o ich funkcji.
Badania te wykazały, że na tych blachach można było wypiekać duże bochenki chleba z wodą i mąką, umieszczone w piecach kopułowych na około 2 godziny w początkowej temperaturze 420°C. Rowki na wewnętrznej powierzchni ułatwiłyby wyjmowanie chleba po upieczeniu. Ponadto duży rozmiar bochenków, około 3 kg, sugerował, że prawdopodobnie były one przeznaczone do wspólnego spożycia.
Analiza śladów neolitycznego wypieku chleba
Zespół badawczy przeanalizował fragmenty ceramicznych tacek do łuskania z okresu od 6400 do 5900 roku p.n.e., aby określić ich zastosowanie jako specjalistycznych pojemników do wypieku ciast na bazie zbóż oraz sprawdzić, czy ciasta te mogły być sezonowane takimi produktami, jak tłuszcz zwierzęcy lub olej roślinny. Analizowane szczątki pochodzą ze stanowisk archeologicznych Mezraa Teleilat, Akarçay Tepe i Tell Sabi Abyad, położonych na obszarze pomiędzy Syrią a Turcją. Analizy przeprowadzono na uniwersytetach w Stambule i Koç (Turcja).
Badanie, oparte na różnego rodzaju analizach z perspektywy zintegrowanej, dostarcza wyraźnych dowodów dotyczących zarówno zastosowań tych artefaktów, jak i charakteru przetwarzanej w nich żywności. W szczególności analiza fitolitów (pozostałości krzemionki z roślin) sugeruje, że na tacach przetwarzano zboża takie jak pszenica (Triticum sp.) czy jęczmień (Hordeum sp.), zredukowane do mąki.
Ponadto analiza pozostałości organicznych wskazuje, że na niektórych blachach gotowano żywność zawierającą składniki pochodzenia zwierzęcego, takie jak tłuszcz zwierzęcy, a w jednym przypadku przyprawy roślinne. Stan degradacji pozostałości sugeruje, że w co najmniej dwóch przypadkach blachy osiągnęły temperaturę zgodną z temperaturą zweryfikowaną doświadczalnie dla wypieku ciasta w piecach kopułowych. Wreszcie, analiza zmian użytkowania powierzchni ceramicznej pozwoliła na identyfikację zużycia związanego szczególnie z resztkami chleba i innymi związanymi z pozostałościami sezonowanej focacci.
„Nasze badanie daje żywy obraz społeczności wykorzystujących uprawiane przez siebie zboża do przygotowania pieczywa i focacci wzbogaconych różnymi składnikami i spożywanych w grupach” – wyjaśnia Sergio Taranto, główny autor badania będącego częścią pracy doktorskiej przeprowadzonej na Uniwersytecie UAB i La Sapienza. „Zastosowanie zidentyfikowanych przez nas tac do obierania pozwala przypuszczać, że ta późnoneolityczna tradycja kulinarna rozwijała się na przestrzeni około sześciu stuleci i była praktykowana na dużym obszarze Bliskiego Wschodu” – podsumowuje badacz.
Odniesienie: „Odsłonięcie tradycji kulinarnej „focacci” w późnej neolitycznej Mezopotamii poprzez integrację analiz zużycia, fitolitu i pozostałości organicznych” Sergio Taranto, Adrià Breu Barcons, Marta Portillo, Marie Le Miere, Anna Bach Gomèz , Miquel Molist i Cristina Lemorini, 5 listopada 2024 r., Raporty naukowe.
DOI: 10.1038/s41598-024-78019-9
Autorami badania są także badacze z Grupy Badawczej Prehistorycznej Archeologii Bliskiego Wschodu (SAPPO) UAB, Adrià Breu, Anna Bach i Miquel Molist.
