Centaurus A, położony 12 milionów lat świetlnych od nas, olśniewa na złożonym zdjęciu, podkreślając jego supermasywny czarna dziura oraz rozległe strumienie, które emituje, widoczne w promieniach rentgenowskich i świetle optycznym.
Najnowsze badania wykorzystujące dane z NASASatelity Chandra i IXPE oferują świeże spojrzenie na zjawiska wysokoenergetyczne zachodzące w tej galaktyce, które mogą być skutkiem przeszłej kolizji galaktycznej.
Supermasywna czarna dziura i formacja dżetu
Galaktyka Centaurus A (Cen A) doskonale świeci na tym złożonym zdjęciu, utworzonym przy użyciu danych z wielu obserwatoriów. W jej jądrze znajduje się supermasywna czarna dziura, która wciąga otaczający ją gaz i pył, a wyrzucane są potężne dżety wysokoenergetycznych cząstek i innej materii. Jeden z tych dżetów, widoczny w lewym górnym rogu zdjęcia, rozciąga się na około 13 000 lat świetlnych od czarnej dziury. Widoczny jest także wyraźny pas pyłu owijający się wokół centrum galaktyki, prawdopodobnie będący wynikiem zderzenia z mniejszą galaktyką miliony lat temu.
Kolory na obrazie reprezentują różne źródła danych. Kolor niebieski oznacza promienie rentgenowskie przechwycone przez Obserwatorium Rentgenowskie Chandra, pomarańczowy przedstawia promienie rentgenowskie wykryte przez należącą do NASA sondę Imaging X-ray Polarimetry Explorer (IXPE), a białe i szare obszary przedstawiają światło optyczne obserwowane przez Europejskie Obserwatorium Południowe w Chile.
Nowe spostrzeżenia z zaawansowanych obserwatoriów
Cen A był szeroko badany od wystrzelenia sondy Chandra w 1999 r. Dzięki IXPE, który wystrzelono w 2021 r., naukowcy mogą zrozumieć tajemnice tego obiektu w nowy sposób. IXPE specjalizuje się w badaniu właściwości światła rentgenowskiego zwanej polaryzacją, która jest związana z organizacją fal elektromagnetycznych. Ten specjalistyczny pomiar pomaga naukowcom badać, w jaki sposób cząstki ulegają przyspieszaniu do wysokich energii i prędkości – niemal prędkości światła – w tak ekstremalnych obiektach kosmicznych, jak ten.
W Cen A badacze korzystający z IXPE starają się zrozumieć, co powoduje emisję promieniowania rentgenowskiego w dżetach. Jak dotąd naukowcy nie wykryli polaryzacji promieniowania rentgenowskiego w Cen A, co wskazuje, że cząstki znacznie cięższe od elektronów, takie jak protony, nie wytwarzają promieni rentgenowskich. Więcej wniosków poznamy dopiero, gdy naukowcy przeanalizują dane.
Cen A znajduje się 12 milionów lat świetlnych od Ziemi, w konstelacji Centaura i reprezentuje piątą najjaśniejszą galaktykę na niebie.
O misji Chandra
Obserwatorium rentgenowskie Chandra, zarządzane przez Centrum Lotów Kosmicznych Marshalla należącego do NASA, to jeden z flagowych teleskopów kosmicznych NASA, specjalizujący się w obserwacji promieni rentgenowskich z wysokoenergetycznych obszarów Wszechświata, takich jak czarne dziury, supernowe i gromady galaktyk. Wystrzelona w 1999 roku sonda Chandra zapewnia astronomom szczegółowe obrazy kosmicznych źródeł promieniowania rentgenowskiego, oferując wgląd w najbardziej energetyczne zjawiska we wszechświecie. Centrum rentgenowskie Chandra w Obserwatorium Smithsonian Astrophysical Observatory nadzoruje operacje naukowe z Cambridge w stanie Massachusetts, natomiast operacjami lotniczymi zarządza z Burlington w stanie Massachusetts. Misja ta w dalszym ciągu odgrywa kluczową rolę w poszerzaniu naszej wiedzy o wszechświecie wysokoenergetycznym.
O Misji IXPE
Imaging X-ray Polarimetry Explorer (IXPE) jest częścią serii misji NASA Small Explorer, wystrzelonej w grudniu 2021 roku na pokładzie rakiety Falcon 9 z Centrum Kosmicznego im. Kennedy’ego. Orbitująca około 595 kilometrów nad równikiem Ziemi sonda IXPE ma za zadanie badać polaryzację promieni rentgenowskich pochodzących ze źródeł kosmicznych, takich jak czarne dziury i gwiazdy neutronowe, ujawniając w ten sposób nowe informacje na temat ich otoczenia. Misja jest efektem współpracy NASA i Włoskiej Agencji Kosmicznej z partnerami naukowymi z 13 krajów. Ball Aerospace zarządza operacjami statku kosmicznego ze swojej siedziby w Broomfield w Kolorado.
