Niedawne odkrycia w jaskiniach południowej Sycylii dostarczają przełomowego wglądu w wczesne migracje ludzi w Morzu Śródziemnym.
Wyniki nowych badań przeprowadzonych pod kierunkiem Uniwersytetu Waszyngtońskiego w St. Louis podwodne i przybrzeżne jaskinie w południowej Sycylii mogą zawierać nowe wskazówki dotyczące ścieżki i losów pierwszych migracji ludzi na wyspę.
Odsłonięcie historycznych mieszkańców Sycylii
Badanie, opublikowane niedawno w PLOS JEDENopisuje i ocenia zawartość 25 jaskiń i schronisk skalnych, z których większość została po raz pierwszy zidentyfikowana w latach 1870–1990, ale z czasem w zasadzie została utracona dla nauki. Autorzy badania przeprowadzili także nowe badania lądowe i podwodne na niezbadanych wcześniej obszarach przybrzeżnych i odkryli trzy nowe stanowiska zawierające potencjalnie ważne osady archeologiczne.
„Szukamy nie tylko pierwszej osoby, która przybyła, ale pierwszej społeczności” – powiedziała Ilaria Patania, adiunkt archeologii w Arts & Sciences. „Zrozumienie czasu początkowej kolonizacji Sycylii dostarcza kluczowych danych dotyczących wzorca i trybu wczesnej ekspansji Homo sapiens w Morzu Śródziemnym”.
Niektóre z miejsc znajdują się nad ziemią, inne to podwodne jaskinie i ukryte groty, do których można dotrzeć wyłącznie drogą morską. Źródło: Ilaria Patania
Odkrywanie pochodzenia człowieka i migracji
Wielu uczonych uważa Sycylię za najwcześniejszą wyspę w regionie zamieszkaną na stałe przez przodków człowieka, ale kiedy i w jaki sposób pierwsi migranci dokonali tego wyczynu, pozostaje nieznane. Sycylia znajduje się niecałe dwie mile od kontynentalnych Włoch, ale dla pierwszych ludzi przeprawa przez wodę była niezwykle trudna.
Inne badania skupiały się głównie na możliwych punktach wejścia po północnej stronie wyspy.
„To badanie pokazuje, że nowe sposoby myślenia i patrzenia mogą ujawnić wzorce, które wcześniej nie były widoczne” – powiedział TR Kidder, profesor antropologii w dziedzinie sztuki i nauki Edwarda S. i Tedi Macias w WashU, współautor nowego badania badanie.
„Poprzedni uczeni zakładali, że miejsca na południowym wybrzeżu Sycylii ulegną erozji lub będą zbyt zniszczone, aby dostarczyć użytecznych informacji” – powiedział Kidder. „Ale znajdowanie podwodnych miejsc otwiera zupełnie nowy teren do badań. Pozwala nam to ponownie rozważyć szlaki migracji tych najwcześniejszych współczesnych przodków człowieka”.
Żeglowanie po wzburzonych morzach
Sycylia, największa wyspa Morza Śródziemnego, położona jest tuż przy „palcu” włoskiego buta. W starożytnym greckim poemacie „Odyseja” Homer opisuje, jak Odyseusz przepływał swoim statkiem obok mitycznych potworów morskich Scylli i Charybdy, gdy przekraczał cieśninę Sycylijską. Cieśnina była dobrze znana żeglarzom w przeszłości; przypisywali śmiercionośne siły jego fal i wirów potężnym potworom.
W dzisiejszych czasach tysiące migrantów z Afryki Północnej co roku próbuje przekroczyć cieśninę. Wielu z nich nie udaje się przeżyć, niektórzy wywracają się zaledwie kilkaset metrów od lądowania.
Patania, pochodząca z Sycylii, ma głęboki szacunek dla potęgi morza. Jej dziadek był rybakiem i pracował na tych samych wybrzeżach, gdzie ona teraz studiuje.
„Bardzo wcześnie nauczono mnie, że morze może być wspaniałym zasobem” – powiedziała. „Jednocześnie nigdy nie odwraca się plecami do morza. Morze może być bardzo niebezpieczne.”
Idea ta pojawia się w jej badaniach. „Bardzo interesuje mnie, w jaki sposób ludzie zamieszkują środowiska marginalne” – powiedziała Patania. „To środowiska, w których, jeśli wszystko pójdzie dobrze, jesteśmy w doskonałej harmonii z naturą. Ale jeśli coś się zmieni – i może to być coś w rodzaju globalnej zmiany klimatu lub coś mniejszego, jak pojawienie się nowego zwierzęcia – może to oznaczać katastrofę.
Uczeni zajmujący się tym regionem zgadzają się, że ludzie dotarli na Sycylię 16 000 lat po ostatnim maksimum zlodowacenia. Ustalona data jest jednak zaskakująco późna, biorąc pod uwagę fakt, że ludzie rozproszyli się drogą lądową na Syberię około 30 000 lat wcześniej. Ta rozbieżność skłoniła niektórych do zastanowienia się, czy ludzie przybyli na Sycylię dużo wcześniej niż obecnie przyjęte daty.
Poza tym nikt jeszcze nie wie, czy ludzie przybyli na Sycylię drogą morską, czy pieszo przez most lądowy, ani nawet z jakiego kierunku przybyli.
„Wyzwaniem dla zrozumienia rozprzestrzeniania się wczesnych współczesnych przodków człowieka jest to, że nie w pełni rozumiemy, w jaki sposób rozprzestrzenili się i skolonizowali świat na bardzo wczesnym etapie” – powiedział Kidder. „Jak mówi Ilaria, jest to środowisko bardzo marginalne. Czy ludzie przybyli z Włoch i przekroczyli Cieśninę Mesyńską, czy też przybyli z południa wzdłuż afrykańskiego wybrzeża? A może to możliwe, że przeskakiwali wyspy przez Morze Śródziemne? Lokalizowanie miejsc na południowym wybrzeżu pomaga nam rozważyć ścieżki, a tym samym sposoby zachowania”.
Wczesne osadnictwo ludzkie i techniki badawcze
Patania prowadzi długoterminowy projekt badawczy skupiający się na wczesnej okupacji Sycylii. „W południowo-wschodniej Sycylii bardzo niewiele stanowisk z górnego paleolitu zostało odkopanych i przeanalizowanych metodami naukowymi” – powiedziała.
„Nasz projekt jest wciąż na wczesnym etapie, ale już zidentyfikowaliśmy i oceniliśmy ponad 40 interesujących miejsc, z czego około 17 to miejsca, które zostały przeniesione z większą precyzją w oparciu o starsze dane identyfikacyjne” – powiedziała Patania.
Ona i jej zespół przygotowywały się do niedawnych eksploracji jaskiń, przeglądając archiwa lokalnych bibliotek miejskich na Sycylii, czytając biuletyny historyczne i artykuły prasowe sięgające nawet XIX wieku.
Naukowcy zidentyfikowali potencjalne miejsca oraz przejrzeli zapisy i zdjęcia materiałów odzyskanych przez lokalnych archeologów zawodowych. Jeśli było to możliwe, przeprowadzali wywiady z pracownikami zaangażowanymi we wcześniejsze wykopaliska, a także z lokalnymi nurkami rekreacyjnymi i rybakami.
Na przykład jednym ze współautorów nowego badania jest emerytowany kapitan holownika. Nie ma formalnego wykształcenia naukowego, ale spędził dziesięciolecia pracując na pokładach łodzi w porcie Augusta i wokół niego.
„W chwili, gdy powiedziałem, że szukam paleozoli i że paleozole wyglądają jak gliniasty brud, który pod wodą może być czerwony lub szary, powiedział: «Wiem dokładnie, czego szukasz»” – powiedziała Patania.
Patania nawiązała także współpracę z inspektorem ds. dziedzictwa kulturowego i naturalnego Syrakuz i Ragusy (dwie prowincje Sycylii) oraz inspektorem ds. Morza Sycylii w celu zlokalizowania i rekrutacji innych lokalnych ekspertów i interesariuszy.
W miarę postępu badań Patania rozmawiała także z oficerami włoskiej marynarki wojennej na temat szkolenia członków wyspecjalizowanego zespołu nurkowego, aby pomagali w identyfikacji podwodnych obiektów archeologicznych. Nurkowie ci spędzają dużo czasu na lokalnych wodach, wykonując swoje regularne zadania związane z usuwaniem amunicji i innych śmieci z II wojny światowej.
„Zaczęliśmy od obszaru blisko wybrzeża, a w nadchodzących latach będziemy powoli przesuwać się dalej” – powiedziała Patania.
Obiecujące znaleziska i perspektywy na przyszłość
Dwie nowe witryny w PLOS JEDEN Autorzy badania twierdzą, że badanie może zawierać ślady działalności człowieka z górnego paleolitu, w tym faunę kopalną.
Corruggi położone jest na najbardziej wysuniętym na południe krańcu Sycylii. Miejsce to zostało pierwotnie zidentyfikowane przez innych badaczy w latach czterdziestych XX wieku.
„W tym miejscu drugi most lądowy połączyłby tę wyspę z Maltą” – powiedziała Patania.
„Kiedy sprawdziliśmy to miejsce, znaleźliśmy zęby dzikiego osła europejskiego i narzędzia kamienne” – powiedziała. „Analiza szczątków z tego miejsca może dać nam wgląd w ostatni etap ludzkiej podróży na południe, na najbardziej wysunięte na południe wybrzeże Sycylii i dalej w stronę Malty”.
Latem 2024 r. członkowie zespołu projektowego pracowali nad wykopaliskami w drugim miejscu – jaskini o nazwie Campolato.
„Tutaj odkryliśmy dowody na zmiany poziomu morza spowodowane ostatnim zlodowaceniem i lokalnym trzęsieniem ziemi, które wciąż badamy” – powiedziała Patania.
„Mamy nadzieję zrekonstruować nie tylko czas okupacji człowieka, ale także środowisko, w którym żyli ci ludzie i sposób, w jaki radzili sobie ze zdarzeniami naturalnymi, takimi jak trzęsienia ziemi, zmiany klimatyczne i środowiskowe, a może nawet erupcje wulkanów” – powiedziała.
Odniesienia: „Between land and sea: A multidyscyplinarne podejście do zrozumienia wczesnej okupacji Sycylii (EOS)” autorstwa Ilarii Patania, Isaaca Ogloblina Ramireza, Peytona Carrolla, Kristen Wroth, Sary Zaia, Sebastiano Di Mauro, Danielle Falci, Iris Querenet Onfroy de Breville, Ignacio Aguilar Lazagabaster, Gianmarco Minniti, Agatino Reitano, Gianni Insacco, Tristram Kidder i Christian Tryon, 9 października 2024 r., PLOS JEDEN.
DOI: 10.1371/journal.pone.0299118
Finansowanie: Projekt Early Occupation of Sicily jest częściowo finansowany przez Fundację Leakeya, Fundację Rust Family Foundation i Amerykański Instytut Archeologiczny, przy wsparciu organów rządowych Włoch i Sycylii.
