Przeczytaj oryginalną wersję węgierską Tutaj.
Węgry mogą stanąć przed wyzwaniami związanymi z dysproporcjami gospodarczymi w związku z trwającą transformacją ekologiczną i cyfrową. Nowy raport MFW sugeruje, że pilnie potrzebne są reformy polityki. Trwające dyskusje na temat reformy spójności skupiają się na tych samych obszarach.
Węgry poczyniły znaczne postępy w zamykaniu luki dochodowej w stosunku do średniej Unii Europejskiej (UE). W ciągu ostatnich dwudziestu lat dochód kraju na mieszkańca stale rósł, z 66% średniej UE w 2010 r. do 76% w 2022 r. Postęp ten wynika w dużej mierze z integracji Węgier z globalnymi łańcuchami wartości, zwłaszcza w sektorze motoryzacyjnym, oraz wzrost bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ), zwłaszcza w produkcję pojazdów elektrycznych (EV) i akumulatorów. Jednak za tym rozwojem narodowym kryje się trudna rzeczywistość: utrzymujące się i znaczące dysproporcje w dochodach regionalnych, jak podkreślił Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW).
Pomimo ogólnego wzrostu gospodarczego, regionalne różnice w dochodach pozostają poważnym wyzwaniem na Węgrzech. Stolica Budapesztu osiągnęła lepsze wyniki niż reszta kraju, podczas gdy najsłabiej rozwinięte regiony południowe i północne odnotowały niski i stagnacyjny wzrost. Te opóźnione w rozwoju regiony w dalszym ciągu osiągają wyniki gorsze od średniej krajowej w kilku wymiarach, w tym w zakresie edukacji, cyfryzacji, infrastruktury i wyników zdrowotnych.
Analiza MFW wykorzystuje techniki konwergencji beta i dekompozycji wzrostu w celu zidentyfikowania czynników powodujących dysproporcje regionalne i powolną konwergencję dochodów na Węgrzech. W badaniu zbadano, czy regiony biedniejsze rozwijają się szybciej niż regiony bogatsze, zakładając, że jeśli tak, to regiony te ostatecznie z czasem osiągną podobny poziom dochodów.
Metody dekompozycji wzrostu – stosowane przez MFW – pomagają zrozumieć czynniki przyczyniające się do wzrostu gospodarczego, takie jak kwalifikacje siły roboczej, jakość zarządzania i infrastruktury. Wyniki sugerują, że różnice w produktywności i uczestnictwie w rynku pracy odegrały znaczącą rolę w kształtowaniu dysproporcji regionalnych. Wynika to w szczególności z koncentracji działalności gospodarczej w sektorach o niskiej wartości dodanej i charakteryzujących się dużą intensywnością emisji dwutlenku węgla w regionach słabiej rozwiniętych.
W ciągu ostatnich dwudziestu lat różnice w wydajności pracy i aktywności zawodowej były głównymi czynnikami powodującymi regionalne dysproporcje w dochodach na Węgrzech. Regiony o wysokiej produktywności początkowej i wskaźnikach aktywności zawodowej, takie jak Pest i Győr-Moson-Sopron, rozwijają się szybciej, podczas gdy regiony o niższych warunkach początkowych, takie jak Somogy, Tolna, Bács-Kiskun, Heves, Borsod-Abaúj-Zemplén i Jász-Nagykun-Szolnok pozostają w tyle.
W analizie MFW ponownie zbadano także model konwergencji beta, w którym dobre zarządzanie stanowi miernik jakości instytucjonalnej. Wyniki pokazują, że dobre rządzenie (niska korupcja, zaawansowane instytucje publiczne i bezstronne usługi publiczne) ma statystycznie istotny wpływ na zmniejszanie nierówności i promowanie regionalnej konwergencji dochodów.
Ustalenia te są spójne z literaturą sugerującą, że zajęcie się deficytami w zarządzaniu może stworzyć korzystne otoczenie biznesowe, pobudzić inwestycje prywatne i ułatwić dywersyfikację gospodarczą. W badaniu podkreślono również, że reformy instytucjonalne mające na celu zwiększenie udziału kobiet w rynku pracy, migrację i inwestycje w badania i rozwój mogą przyspieszyć konwergencję dochodów regionalnych.
Gospodarka węgierska, podobnie jak inne gospodarki w Europie i na świecie, przechodzi podwójną transformację cyfrową i ekologiczną, która wymaga różnych dostosowań strukturalnych w poszczególnych regionach ze względu na różne struktury gospodarcze i specjalizacje. Bez ukierunkowanych interwencji politycznych dysproporcje regionalne mogą się pogłębić, w miarę jak regiony o wyższych dochodach będą czerpać korzyści ze swojej wysokiej wiedzy i intensywności ekologicznej, podczas gdy biedniejsze regiony pozostaną w tyle.
MFW ostrzega, że Węgrom grozi utrata korzyści płynących ze sztucznej inteligencji (AI) i powiązanych technologii cyfrowych. Szybkie pojawienie się sztucznej inteligencji mogłoby pogłębić istniejące regionalne dysproporcje w dostępie do technologii cyfrowych i umiejętnościach, a także jeszcze bardziej zwiększyć różnicę w produktywności między obszarami wiejskimi i miejskimi.
Pomimo mniejszego narażenia na zakłócenia na rynku pracy związane ze sztuczną inteligencją Węgry nie są dobrze przygotowane na integrację i wykorzystanie technologii sztucznej inteligencji. Aktywna polityka rynku pracy, elastyczność i solidne ramy prawne mają kluczowe znaczenie dla ułatwienia transformacji rynku pracy na Węgrzech opartej na sztucznej inteligencji.
Węgry są jednym z krajów UE osiągających najgorsze wyniki pod względem gotowości na sztuczną inteligencję. Kraje takie jak Estonia, Finlandia i Luksemburg wykazują wysoki poziom gotowości na sztuczną inteligencję – wskaźniki gotowości na sztuczną inteligencję wynoszą około 0,75, a znaczny wskaźnik zatrudnienia w zawodach o wysokim stopniu narażenia waha się od 60% do 70%. Z kolei kraje takie jak Węgry, Rumunia i Bułgaria pozostają w tyle, wykazując niższe wskaźniki gotowości do stosowania sztucznej inteligencji i niższy udział zatrudnienia w zawodach o wysokim stopniu narażenia, co wskazuje, że istnieje możliwość poprawy w zakresie dostosowywania się do zmian technologicznych.
MFW zastosował zagregowany model zadaniowy Cobba-Douglasa, aby ocenić ekonomiczny wpływ sztucznej inteligencji na produktywność, integrując kluczowe czynniki, takie jak wydajność pracy, zasoby kapitału, narażenie na sztuczną inteligencję oraz komplementarność pracy ludzkiej i sztucznej inteligencji. Model skalibrowany dla Węgier sugeruje, że bardziej rozwinięte regiony zachodnie i centralne prawdopodobnie odnotują większy wzrost produktywności, potencjalnie zwiększając regionalne dysproporcje w dochodach. Jednakże zwiększone inwestycje w infrastrukturę cyfrową (np. dostęp do Internetu i cyfrowe usługi publiczne) mogą pomóc w zmniejszeniu dysproporcji w dochodach.
Zielona transformacja zwiększyłaby nierówności
Transformacja ekologiczna może również pogłębić nierówności, w szczególności ze względu na regionalne różnice w wynikach na rynku pracy. Krajowe polityki ekologiczne często mają różne skutki lokalne, w zależności od regionalnego zróżnicowania działalności i zatrudnienia charakteryzujących się wysoką emisją dwutlenku węgla. Na Węgrzech regiony o wyższych dochodach mają na ogół większy udział zielonych miejsc pracy w całkowitym zatrudnieniu.
Budapeszt przoduje zarówno pod względem rozwoju gospodarczego, jak i udziału zielonych miejsc pracy, z PKB na mieszkańca wynoszącym około 5,0% średniej UE-27 i udziałem zielonych miejsc pracy na poziomie około 3,0%. Na drugim miejscu znajduje się Zachodnia Zadunajska z PKB na poziomie około 4,6% i udziałem zielonych miejsc pracy na poziomie około 2,2%. Z kolei w regionach takich jak Północna Wielka Nizina i Południowy Zadunaj, w których PKB na mieszkańca jest znacznie niższy od średniej UE, udział zielonych miejsc pracy jest znacznie niższy, wynoszący około 0,7–0,8%.
Pilnie potrzebna reforma spójności
Aby promować zrównoważoną i trwałą konwergencję dochodów, potrzebne są głębsze i ukierunkowane reformy. MFW sugeruje, że potrzebne są ukierunkowane interwencje polityczne, aby zapewnić bardziej równomierny rozkład korzyści płynących ze wzrostu gospodarczego oraz transformacji cyfrowej i ekologicznej. Obejmuje to inwestowanie w infrastrukturę cyfrową i edukację w regionach słabiej rozwiniętych oraz zachęcanie do zielonych inwestycji prywatnych. Dobre rządzenie, w tym wysiłki antykorupcyjne i jakość instytucji publicznych, mogą zwiększyć dynamikę i wzrost gospodarek regionalnych.
Do podobnych wniosków doszedł opublikowany wiosną Raport Komisji Europejskiej na temat spójności, co doprowadziło do trwających prac nad reformą alokacji środków rozwoju terytorialnego w UE. Na Węgrzech Ministerstwo Administracji Publicznej i Rozwoju Terytorialnego również wprowadza bardziej ukierunkowane struktury wsparcia w celu wyeliminowania dysproporcji regionalnych.
