Nowe badanie podważa teorię, jakoby wojownicy stepowi brutalnie zastąpili iberyjskich mężczyzn 4200 lat temu, sugerując zamiast tego pokojową integrację z i tak już osłabioną lokalną ludnością.
Nowe badanie przeprowadzone na Universitat Autònoma de Barcelona i Uniwersytecie w Murcji podważa pogląd, że grupy wojowników o „stepowym” pochodzeniu brutalnie zastąpiły mężczyzn z Półwyspu Iberyjskiego 4200 lat temu. Zamiast tego sugeruje, że grupy te wymieszały się z już osłabionymi demograficznie populacjami lokalnymi, przedstawiając bardziej szczegółowy obraz zmian genetycznych
W artykule opublikowanym w Journal of Archaeological Science: raportyzespół badawczy zbadał, jak zmieniło się społeczeństwo i populacja w południowo-wschodniej Hiszpanii 4200 lat temu, podczas przejścia z epoki miedzi do epoki brązu. W tym celu skupili się na jednym z najbardziej znanych aspektów tego przejścia: przejściu od wspólnych pochówków w epoce miedzi na pojedyncze i podwójne grobowce społeczeństwa El Argar z epoki brązu. Zespół przyjrzał się dużej próbce dat radiowęglowych (C14) z ludzkich kości odkrytych w tego typu grobach.
Kluczowe wnioski: zmiana demograficzna
Pierwszy wynik analizy ma charakter chronologiczny i sugeruje, że zmiana grobowców komunalnych na indywidualne nastąpiła szybko. Ale to drugi wynik ma prawdopodobnie większe implikacje. Badając dużą próbkę dat radiowęglowych szczątków ludzkich w południowo-wschodniej Iberii, zaobserwowali szczyt liczby pochowanych zmarłych w latach 2550–2400 p.n.e., a następnie nagły spadek w latach 2300–2250 p.n.e.
Autorzy interpretują te dane z perspektywy demograficznej. „Jest prawdopodobne, że mieszkańców południowo-wschodniej Iberii było już bardzo niewielu, około 4300 lub 4200 lat temu, tuż przed pojawieniem się populacji z nowymi komponentami genetycznymi, określanymi jako „step”. Kiedy około 2200–2000 p.n.e. w południowo-wschodniej Iberii odnaleziono osobniki pochodzenia stepowego, po prostu zmieszały się z małymi grupami lokalnymi lub zajmowały niezamieszkane obszary” – mówi Rafael Micó, profesor na UAB i współdyrektor Śródziemnomorskiej Grupy Badawczej Archeoekologii Społecznej ( ASOME-UAB), która przeprowadziła badanie.
Oprócz tych wyników zespół cytuje także poprzednie badania archeogenetyczne wskazuje to na brak „męskich uprzedzeń” wśród grup półwyspowych pochodzenia stepowego. „To pozwala nam zaproponować inny scenariusz historyczny, który nie uwzględnia najazdu hord „stepowych” wojowników, którzy unicestwiliby miejscowych mężczyzn i utworzyli męską elitę mającą wyłączny dostęp do miejscowych kobiet” – mówi Cristina Rihuete Herrada, również profesor na UAB i współautorka badania.
Okres gwałtownych zmian, ale z postępującym „stepowym” wpływem genetycznym
4200 lat temu, pomiędzy późną epoką miedzi a wczesną epoką brązu, w Europie Środkowej i Zachodniej miały miejsce poważne zakłócenia społeczne. Archeolodzy wciąż debatują nad ich dokładnymi źródłami, a wyjaśnienia obejmują suszę, gwałtowne migracje na dużą skalę lub rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych.
„W ostatnich latach argumentowano, że populacje o tak zwanym „przodku stepowym” migrowały na zachód z regionu wokół Morza Czarnego, korzystając z koni i kół jako nowych technologii, i brutalnie napadały na Europę Zachodnią” – wyjaśnia Camila Oliart, Badacz UAB i współautor badania. „W przypadku Iberii sugerowano, że mężczyźni przybywający ze Wschodu mieli preferencyjny dostęp do kobiet i dyskryminowali lub eliminowali miejscowych mężczyzn, co jest bardzo wpływową „inwazyjną” interpretacją w mediach, ale być może także zbyt pochopną .”
Upadek społeczności lokalnych przed przybyciem stepu
W opublikowanym właśnie badaniu zespół badawczy nakreśla kontekst, który może mieć ważne implikacje dla zrozumienia przejścia między chalkolitem a epoką brązu w południowej Iberii 4200 lat temu, a zwłaszcza na południowym wschodzie. W ciągu dwóch stuleci poprzedzających tę datę krajobraz społeczny mógł być znacznie odległy od krajobrazu kwitnącej epoki miedzi. Prawdopodobnie charakteryzowało się mniejszymi osadami i małą gęstością zaludnienia. Z tej perspektywy „upadek” epoki miedzi 4200 lat temu nie był gwałtownym, masowym i destrukcyjnym wydarzeniem wpływającym na gęsto zaludnione i potężne społeczeństwo, ale kulminacją dwóch stuleci spadku lokalnej dynamiki.
Jak wynika z badania, ten nowy scenariusz nie zakłada masowej eliminacji mężczyzn ani ujarzmienia miejscowych kobiet po rzekomym podboju. „Mieszkańcy południowej Iberii byli już nieliczni pod koniec epoki miedzi i zmieszali się z grupami pochodzenia genetycznego stepowego bez potrzeby inwazji na dużą skalę. Powinniśmy zacząć rozważać alternatywne wyjaśnienia” – sugeruje Miguel Valério, badacz UAB i współautor badania. „Nie możemy ignorować faktu, że przemoc była składnikiem życia społecznego w epoce miedzi, ale jak dotąd nic nie dowodzi, że jej koniec był konsekwencją uogólnionego konfliktu między genetycznie odrębnymi populacjami”.
Zespół podkreśla jednak, że potrzebne jest bardziej precyzyjne datowanie radiowęglowe i analiza genetyczna próbek ludzkich z pochówków z najnowszej epoki miedzi i najwcześniejszych pochówków z epoki brązu (El Argar). „Takie dane są absolutnie niezbędne do lepszego zrozumienia charakteru, skali i tempa zmian zachodzących w formowaniu się społeczeństw epoki brązu” – podsumowali.
Do przeprowadzenia badania wykorzystano około 450 dat radiowęglowych odpowiadających osobom pochowanym w grobowcach z epoki miedzi i wczesnej epoki brązu w Almerii (La Atalaya, Las Churuletas, Los Millares, El Argar, El Barranquete, Fuente Álamo, Gatas, Llano del Jautón , Loma del Campo i Loma de Belmonte), Murcja (Camino del Molino), Granada (Cerro de la Virgen, Panoría), Jaén (Marroquíes Bajos), Sewilla (Valencina de la Concepción) i Évora (Perdigões).
Odniesienie: „Śledzenie zakłóceń społecznych w czasie za pomocą zbiorów danych radiowęglowych: miedź i wczesne epoki brązu w południowo-wschodniej Iberii”, autorzy: Rafael Micó, Eva Celdrán Beltrán, Joaquín Lomba Maurandi, Camila Oliart Caravatti, Cristina Rihuete Herrada i Miguel Valério, 8 września 2024 r., Journal of Archaeological Science: raporty.
DOI: 10.1016/j.jasrep.2024.104692
Oprócz Rafaela Micó, Camili Oliart, Cristiny Rihuete Herrady i Miguela Valério, badaczy z ASOME-UAB, autorami badania są także Eva Celdrán Beltrán i Joaquín Lomba Maurandi z Uniwersytetu w Murcji.
