Z raportu opublikowanego w poniedziałek (8 lipca) przez Europejski Trybunał Obrachunkowy wynika, że w ostatnich latach miliardy euro z funduszy spójności zostały zmarnowane w wyniku niezastosowania się Komisji Europejskiej i państw członkowskich do wdrożenia odpowiednich zabezpieczeń.
Badanie wykazało, że około 15 miliardów euro z 317 miliardów euro w ramach funduszy spójności wypłaconych w okresie budżetowym 2014–2020 wykorzystano w sposób niezgodny z przepisami krajowymi lub unijnymi.
Kontrolerzy zauważyli ponadto, że „ramy pewności” – zestaw środków mających na celu zmniejszenie „poziomu błędu” w wydatkach w porównaniu z poprzednimi budżetami – pomogły zmniejszyć poziom nieprawidłowych wydatków z 6% do 4,8%, lecz pozostał on znacznie powyżej unijnego poziomu własny 2% próg prawny.
„Ogółem nasza analiza pokazuje, że ramy pewności dotyczące polityki spójności, choć pomagają w ograniczaniu ogólnego poziomu błędu od 2007 r., nie są skuteczne w obniżaniu go poniżej progu istotności wynoszącego 2% określonego w przepisach” – stwierdzono w badaniu.
Raport pojawia się w kontekście rosnącej debaty na temat przyszłości polityki spójności, która ma na celu pobudzenie rozwoju w regionach ubogich gospodarczo bloku i stanowi mniej więcej jedną trzecią zwykłego budżetu bloku.
Na początku tego roku w niezależnym raporcie zamówionym przez UE stwierdzono, że należy pilnie zreformować politykę spójności, aby powstrzymać wzrost liczby partii eurosceptycznych, które zagrażają „przetrwaniu” projektu europejskiego.
Kontrolerzy zwrócili uwagę na istotne problemy ze wszystkimi trzema „liniami obrony”, których celem jest zapewnienie odpowiedniego wydatkowania funduszy spójności – a mianowicie z instytucjami zarządzającymi państw członkowskich, ich organami audytowymi i samą Komisją.
Podkreślili jednak, że władza wykonawcza UE „ponosi ostateczną odpowiedzialność za ochronę interesów finansowych UE”.
„Komisja przeprowadza głównie przeglądy dokumentacji, co oznacza, że sprawdza głównie dane liczbowe zawarte w rachunkach” – powiedziała Euractiv autorka badania, Helga Berger.
„Ale przeglądy dokumentów nie są tak naprawdę oceną legalności i prawidłowości. Jest to więc nieodłączne ograniczenie: jeśli nie sprawdzi się legalności i prawidłowości płatności, nie uwzględni się wszystkiego” – dodała.
Wbudowane ryzyko błędu?
Berger wyjaśnił również, że struktura płatności w ramach polityki spójności „oparta na refinansowaniu” oznacza, że „z natury” istnieje wysokie ryzyko błędu.
„W przypadku płatności opartych na refundacji naprawdę trzeba przedstawić dowód, że przestrzegano wszystkich zasad udzielania zamówień, że spełniono wszystkie zasady pomocy państwa i kryteria kwalifikowalności, że pieniądze rzeczywiście zostały wypłacone itp.” – Berger powiedział.
Kryteria stosowane przy dokonywaniu tradycyjnych płatności z budżetu rolnego UE w porównaniu z nimi „nie są tak skomplikowane”, stwierdziła, podczas gdy płatności z unijnego funduszu na rzecz naprawy po pandemii „zależy głównie od zadowalającej realizacji kamieni milowych i celów” wynoszącej 723 miliardy euro.
Zgodność kontra wydajność
Berger podkreślił również, że „zawsze istnieje kompromis” pomiędzy zapewnieniem zgodności funduszy UE z celami polityki a możliwością ich niewłaściwego przeznaczenia.
„Jeśli chcesz mieć pewność, że środki zostaną wydane na projekty ekologiczne, projekty społeczne i zatrudnienie, musisz przestrzegać większej liczby zasad” – stwierdziła.
„Jestem Austriakiem. Mamy całkiem ambitny program rozwoju obszarów wiejskich. Jeśli przeprowadzisz tam audyt zgodności, zidentyfikujemy błędy. Ale jeśli przeprowadzisz audyt wydajności, jesteśmy całkiem pozytywnie nastawieni, ponieważ pieniądze mają duży pozytywny wpływ. Jest to więc naprawdę kompromis.”
[Edited by Anna Brunetti/Alice Taylor]
